Failliete Brink's: België in miniatuur?
Halstarrige vakbonden en de werkgever vernietigen samen 430 jobs bij Brinck's. Is dit een voorafspiegeling van wat ons in België in zijn geheel op grote schaal te wachten staat? De weigering het indexdebat te voeren geeft aan dat het die richting uitgaat.
Omdat het Belgische filiaal van waardetransporteur Brink's al jaren verlieslatend is, besluit de Amerikaanse directie in de herfst van 2010 tot een herstructurering. Enkele maanden daarvoor had Brink's ook nog de belangrijke klant Dexia verloren, goed voor 30 procent van de omzet. Het was toen al nagenoeg zeker dat ook BNP Parisbas Fortis ging vertrekken. De belangrijkste eis van de directie is het bediendenstatuut van de geldtransporteurs omzetten naar het arbeidersstatuut, naast de afschaffing van de voordelige bedrijfs-CAO's en de sluiting van de vestiging in Strépy. Bij zijn rechtstreekse concurrent G4S werken de truckers als arbeiders. Dat is financieel voordeliger voor het bedrijf en het is ook veel gemakkelijker én goedkoper om een arbeider te ontslaan dan een bediende. Uit protest tegen het herstructureringsplan legt het personeel van de vier Belgische afdelingen van het bedrijf (Machelen, Hasselt, Strépy en Gent) begin oktober '10 het werk neer. De staking duurt vier weken. Elke bemiddeling faalt en de directie besluit in november '10 het faillissement aan te vragen voor alle vestigingen, met in totaal 430 personeelsleden. De Brusselse rechtbank van koophandel weigert die aanvraag, onder meer omdat er sprake zou zijn van fraude. Daarop worden advocaat Alain Zenner en zijn collega Gérard Delvaux aangesteld als voorlopig bewindvoerders. Vreemd genoeg mogen die van dezelfde rechtbank dan eind januari '11 wel de boeken neerleggen. Kon dat omdat zij vooraf een akkoord hadden gesloten met de vakbonden? Na het faillissement zouden de (meeste) medewerkers kunnen aangeworven worden door een overnemer, met een arbeidersstatuut, maar wel nadat alle medewerkers een opzegvergoeding hadden gekregen als bediende, uit het vermogen van de failliete onderneming, aangevuld met collectieve middelen uit het Fonds voor sluiting van ondernemingen.
Vreemde directie
De directie van Brink's is blijkbaar veel te royaal geweest in betere tijden. Waarom het statuut van bediende geven aan zijn chauffeurs, als de grootste concurrent het kan doen met het arbeidersstatuut? Dan prijs je je toch altijd maar meer uit de markt als niet-concurrentieel? Bovendien is de sectorale collectieve arbeidsovereenkomst (CAO) van 9 oktober 2009 voor de bewakingsdiensten duidelijk: waardevervoerders worden als arbeiders beschouwd. De werknemers van geldtransporteurs (zoals Groep4S) hebben dan ook een arbeidersstatuut, behalve bij Brink’s. De directie van Brink's heeft dus - naar mijn mening - een kapitale fout gemaakt door de geldtransporteurs een bediendenstatuut toe te kennen. De ACV-vakbond zegde begin december dat zij "verregaande concessies" wilden doen. Ze wilden het arbeidersstatuut aanvaarden voor de vervoerders met inbegrip van de loon- en arbeidsvoorwaarden die gelden bij concurrent Group4S, op voorwaarde dat de betrokkenen tal van voordelen van bedienden inzake opzegtermijn, verlofsysteem, gewaarborgd loon bij ziekte behielden. Pas dan waren ze bereid te onderhandelen over sociale maatregelen ter begeleiding van de sluiting van de vestiging in Strépy. De directie wilde volgens de bonden echter het volledige arbeidersstatuut invoeren. Wat het ACV als 'verregaande concessies' voorstelde was dus min of meer een behoud van het bediendenstatuut, alleen zou die de titel 'arbeiderscontract' krijgen. BBTK steunde het ACV-voorstel niet, want zelfs dat vonden ze een onaanvaardbaar precedent. Bleek ook dat de Belgische directie van Brink's eigenlijk niets te zeggen had en dat de internationale directie niet wilde onderhandelen met de vakbonden, ook niet nadat de federale minister van Arbeid, Joëlle Milquet (CDH), persoonlijk tussenbeide was gekomen.
"Gesloten wegens faillissement"
Midden januari '11 komt er beweging in de zaak, als een overnemersduo Loomis-Baron zich meldt. Het Zweedse Loomis is een beursgenoteerde wereldspeler in de veiligheidsmarkt. Loomis doet de overname samen met Ramy Baron, een Brussels-Joodse zakenman die samen met zijn vader vroeger actief was in het waardetransport. Na de dood van zijn vader verkocht hij Baron Security aan Securitas. Nadat de vakbonden zich maandenlang hardnekkig hadden verzet tegen het plan om van de meeste bedienden arbeiders te maken, gaan ze nu snel akkoord met het voorstel van de potentiële overnemers van Brink's. Voor de vakbonden was het uitgesloten om bij het oude Brink's een symbolische knieval te doen voor de directie, op het moment dat er nationale onderhandelingen bezig waren over een harmonisering van de statuten van arbeiders en bedienden. Elke voorafname bij Brink's op die nationale discussie was voor hen 'onbespreekbaar'. Bovendien was het in de benarde situatie van Brink's duidelijk dat de bedienden hoogdringend moesten overstappen naar het goedkopere arbeidersstatuut, om er een heel deel goedkoper aan de deur te kunnen zetten. De voorlopige bewindvoerder Alain Zenner en het duo Loomis-Baron spelen het slimmer. Zij benadrukken wel dat het nieuwe bedrijf alleen zou werken met arbeiders, en dat de overgang van het oude naar het nieuwe Brink's via een faillissement zou verlopen. Hierdoor zou iedereen eerst langs de kassa passeren omdat hij als bediende zou worden ontslagen – dus met een hoge ontslagvergoeding, op basis van de voordelige formule-Claeys. Er zou hiervoor 13,5 miljoen euro beschikbaar zijn, die ongeveer 75 procent dekt van het benodigde opzegbedrag. Het resterende deel zou komen van het Fonds voor Sluiting van Bedrijven. In totaal zouden dan 300 van de 398 werknemers opnieuw aan de slag kunnen na de overname. Op dertig werknemers na zou dit gebeuren onder het arbeidersstatuut.
Loomis eist niet alleen dat de werknemers overstappen naar het arbeidersstatuut, maar ze moeten bovendien akkoord gaan met ‘het absolute minimum' dat in de sector gangbaar is. De vakbonden spreken van ‘chantagepolitiek', maar zien zich genoodzaakt het protocol te ondertekenen om de doorstart niet in gevaar te brengen. De overnemers zeggen het marktaandeel van het vroegere Brink's België snel te willen verdubbelen tot 40 procent.
Volgens het akkoord tussen de voorlopige bewindvoerders, de potentiële overnemers en de vakbonden zou op maandag 31 januari Brink's België failliet worden verklaard en dezelfde dag het nieuwe Brink's onder de vlag van Loomis en Ramy Baron van start gaan. Het faillissement wordt dan uiteindelijk op woensdag 2 februari uitgesproken, na nog wat procedureproblemen, met als reden dat er geen geld meer in kas was om de lonen van de 400 werknemers en de vereiste verzekeringspolissen te betalen. Maar een nieuwe start komt er niet. Loomis had in allerlaatste instantie afgehaakt. Het vroeg meer omzetgaranties aan de belangrijkste klanten: de banken BNP Paribas Fortis en ING en de winkelketen Delhaize. Die garanties kwamen er niet. Een week na het faillissement van Brink's stappen de drie nog resterende belangrijkste klanten over naar concurrent G4S. Enkele dagen later stapt ook Bpost over. Er is hiermee geen sprake van een verkapte overname van Brink's door G4S. De overstap van de ex-klanten van Brink's gebeurt zonder tussenkomst van de curatele. Wat overblijft van de Brink's-portefeuille en van het handelsfonds van het failliete bedrijf, is nog even in het bezit van de curatoren.
Midden februari kopen Cobelguard (Ackermans & van Haaren), Bpost en G4S stukken van Brink's. Volgens curator Heethem waren er in totaal vier biedingen op de restanten van Brink's. Eén partij, een groep niet nader bekende ondernemers, wou alle resterende activiteiten overnemen met behoud van een klein aantal mensen, maar het bod is te laag. Het verschil met de drie andere biedingen voor delen van het bedrijf is te groot. Cobelguard koopt de vestiging van Brink's in Gent met al het materieel dat daarbij hoort. Het gaat onder meer om geldtransportwagens, geldkoffers en wapens. Bpost neemt de machine over die Brink's gebruikte voor de telling van de pensioenen die aan huis worden uitgereikt door de postbodes. G4S tenslotte, de grotere rivaal, koopt een grote hoeveelheid vrachtwagens. Met die verkoop is Brink's Belgium bijna helemaal de deur uit. Er blijven bijvoorbeeld nog de drie andere vestigingen over.
Jobvernietigers
In korte tijd gaan dus 430 jobs bij Brink's verloren door een verkeerde loonpolitiek van de leiding en koppigheid van de vakbonden om een concurrentiële loonpolitiek te aanvaarden. Was het een industriele activiteit geweest, dan waren de jobs definitief weg uit België, zoals dat bij Opel in Antwerpen het geval was. Het is nog een geluk bij een ongeluk dat het om lokale dienstverlening gaat - het is fysiek onmogelijk de geldautomaten die hier staan in het buitenland aan te vullen - en er zo jobs kunnen gerecupereerd worden door overname van klanten met hun activiteiten door G4S. ACV-secretaris Marc Geerinck hoopt dat de activiteitsuitbreiding bij G4S goed zal zijn voor 150 tot 200 nieuwe jobs. Volgens hem komen de ex-werknemers van Brink's als eersten in aanmerking voor de invulling van die vacatures. G4S-directeur Askes wilde daarover echter volgens krantenberichten geen bevestiging geven. Het gaat niet om een overname van Brink's-personeel. Ook over het aantal nieuwe jobs wilde hij zich niet uitspreken. Hij wilde alleen kwijt dat zijn bedrijf 'al het nodige zal doen om het vereiste aantal deskundige medewerkers aan te werven en een vlekkeloze dienstverlening te verzorgen'. Het is natuurlijk zeer de vraag of G4S deze ex-bedienden wil aanwerven die bewezen dat ze wekenlang kunnen staken om het bediendenstatuut te houden?
Onbespreekbaar (1)
De alleenheerschappij van G4S op de markt van geldtransporten is nu een feit, zeker voor de grote banken en distributeurs. Alleen de komst van een nieuwe landelijke speler kan dat veranderen. Zou de nieuwe speler wellicht binnenkort het winstgevende Brink's Diamond and Jewelry Services in Zaventem kunnen zijn, dat Brinck's België vorige zomer 'verkocht' aan Brink's International? Veel handelaars en bedrijven vrezen dat G4S ondertussen eigenmachtig de prijzen kan bepalen. Comeos, de federatie voor de handel in België (het vroegere Fedis), drong meteen de dag van het faillissement van Brink's bij de regering en de Nationale Bank aan op steunmaatregelen. We zijn echt steeds meer aan het wegglijden naar een collectivistisch land als nu ook de beroepsfederaties van werkgevers steeds meer gaan aankloppen bij de overheid om hun problemen op te lossen. Comeos vraagt aan de overheid:
- om een wettelijk kader te scheppen waarin nieuwe, eventueel buitenlandse geldkoeriers kunnen opereren, zodat er concurrentie blijft spelen op de markt van de waardetransporten. Welk 'kader' ontbreekt zegt Comeos er niet bij. En waarom zetten enkele leden niet zelf een bedrijf op voor geldtransporten, eventueel in samenwerking met een buitenlandse geldkoerier?
- om de mogelijkheid voor een minimale dienstverlening te onderzoeken, zodat bij sociale conflicten of andere problemen bij de enige overgebleven geldkoerier, het probleem niet naar de handel overslaat.
Wat dat laatste betreft, dat is natuurlijk meteen voor het ABVV 'onbespreekbaar', en een gevaar van de aantasting van de vakbondsvrijheid. Volgens het ABVV mag de situatie bij Brink's niet worden gebruikt om vakbondsvrijheden uit te hollen: 'Het is onaanvaardbaar dat de monopoliepositie van G4S gebruikt wordt om syndicale vrijheden uit te hollen, door minimumdiensten te eisen in geval van een staking.'
Onbespreekbaar (2)
Vicepremier Laurette Onkelinx (PS) noemt raken aan loonindex 'onbespreekbaar'. Ze zegt voor aanvang van het kernkabinet op 16 februari '11 dat ze 'nooit in een regering zal stappen die de indexering van de lonen in vraag stelt, laat dat duidelijk zijn.' Onkelinx reageert daarmee op de oproep van de Nationale bank om alle automatische indexeringsmechanismes te herbekijken. In ons land zijn niet alleen de lonen gekoppeld aan de index, ook de prijzen van heel wat openbare diensten worden jaarlijks quasi automatisch aangepast aan de algemene evolutie van de prijzen, zegt de gouverneur van de Nationale Bank Quaden, ‘hoewel die diensten niet internationaal moeten concurreren'. Al die indexeringen samen genomen, staat in de inleiding op het jaarverslag, ‘vergroten het risico op tweederonde-effecten'. De kans neemt zo toe dat de inflatie zelfvoedend wordt en daardoor steeds hoger oploopt. De Regentenraad van de NBB pleit daarom voor een studie van de diverse indexeringsmechanismen in ons land, ‘om middelen te zoeken waardoor de effecten van het indexeringssysteem minder volatiel zouden worden'. ABVV-voorzitter Rudy De Leeuw en zijn ACV-collega Luc Cortebeeck, die vanuit hun functie lid zijn van de Regentenraad van de NBB, zien daarin een onrechtstreeks pleidooi voor de hervorming van het indexeringssysteem, ‘wat onaanvaardbaar is'. Beiden weigerden daarom, en ook omdat de NBB pleit voor een verhoging van sommige consumptiebelastingen, het jaarverslag van de Nationale Bank te ondertekenen.
Implosie in het verschiet?
Johan Rasking, redacteur economie van De Standaard noemt deze houding bijzonder jammer: "Dogmatisch vasthouden aan wat bestaat, staat zelden garant voor vooruitgang. Vanuit vakbondstandpunt bekeken is het trouwens op langere termijn ook contraproductief.... In onze buurlanden bestaat er geen indexsysteem. Daar voeren ze vrije loononderhandelingen. Dat geeft een veel grotere loonflexibiliteit: met behoorlijk grote loonopslag in goede tijden, zeer zeker, maar ook met loonmatiging of zelfs een echte loonstop in slechte tijden. In België vertrekken de vrije loononderhandelingen in de sectoren van op de nationaal gegarandeerde index. De angst bij de bonden om van dit model af te stappen, is groot. Maar wat als er niets verandert? Hoelang is het onverkorte behoud van wat nu bestaat economisch haalbaar? Alle studies tonen aan dat de Belgische loonkosten sneller groeien dan in de buurlanden." (DS 16 febr '11).
Guy Tegenbos komt daar in het editoriaal op terug de volgende dag: (DS 17.02): "De 'automatische' koppeling van de lonen en de sociale uitkeringen aan de index van de consumptieprijzen geeft de Belgen een betere bescherming van hun koopkracht, maar een slechtere bescherming van hun jobs. De meeste landen zijn daarom afgestapt van zo'n automatische koppeling; ze passen lonen en uitkeringen wel aan, maar niet automatisch. Zij beschermen de koopkracht iets minder, maar doen minder banen sneuvelen."
Marc De Vos, hoofddocent UGent en directeur van het Itinera Institute spreekt van een overlegdemocratie die één groot Stockholmsyndroom wordt, met als eindresultaat ofwel stilstand, ofwel een opeenstapeling van marginale compromissen met steeds meer versmachtende evenwichten, zowel bij de staatshervorming als bij het interprofessioneel overleg. Om deze vicieuze cirkel te doorbreken vergt dit een collectief besef van urgentie en noodzakelijkheid, dat hij hier dus nog niet bespeurt.
Is het verdwijnen van Brink's niet een voorafspiegeling van wat ons in België in zijn geheel op grote schaal te wachten staat? De weigering het indexdebat te voeren geeft aan dat het met het hele land die richting uitgaat. Het Stockholmsyndroom heeft reeds zo toegeslagen dat geen krachtige reactie meer mogelijk is en we wegzakken in collectivisme en zelfdestructief conservatisme. Als het zo verder gaat implodeert België wellicht binnenkort politiek en economisch, zoals eerder het hele communistische oostblok, door ondermeer een stijgende rente op de overheidsschuld, teveel en te duur bestuur en administratie en mooi geïndexeerde maar helemaal niet-concurrentiële lonen?
(Eerder artikel over dit thema, 02.12.09: 'Zelfvernietigende sectoren', over vakbonden en patroons in sommige bedrijfssectoren die zo verstrikt zitten in hun corporatisme dat ze blind hun ondergang tegemoet gaan, en de hele welvaart in gevaar brengen.) Read more...