9 maart 2009

Hyperinflatie: voor de deur of ver van ons bed?

Iemand heeft ooit gezegd: 'Geld is altijd schaars. En als het niet schaars meer is, dan is het geen geld meer." De afgelopen dagen is het geld heel wat minder schaars geworden in Europa. Hoe lang is ons geld nog geld? En wat is het alternatief?

Goedkoop geld en inflatie in Europa

Vorige donderdag verlaagde de Europese Centrale Bank de rente met nog eens een half procent, tot 1,5%. Heel wat commentatoren verwachten dat het gauw naar de één procent zal dalen. Het geld in Europa wordt met andere woorden kunstmatig goedkoper gemaakt, waardoor banken het makkelijker krijgen om leningen uit te schrijven—leningen die uit het niets (zonder dekking van gespaard kapitaal) worden gecreëerd. Het onvermijdelijke gevolg is een nog sterkere stijging van de geldhoeveelheid in de economie. Nog meer inflatie dus.

En daarbovenop komt nog eens de inflatie die gecreëerd wordt door de resem stimulus- en herstelprogramma's waar onze economieën aan worden onderworpen. In Europa is Groot-Brittannië voorlopig kampioen onder de grotere landen: daar heeft de overheid al een duizelingwekkende 20% van het Bruto Binnenlands Product gespendeerd aan zgn. 'bailouts'. De Bank van Engeland heeft er ook de rente verlaagd naar 0,5%, waardoor de pond bijna gratis is geworden.

Voorlopig zijn het vooral de kleine economieën die de hardste klappen vangen. Meest opvallende geval is IJsland, waar de inflatie 17% (en stijgend) is. Harvard Law Review vraagt zich af welk land hierna aan de beurt is. "Maar dat zijn kleine landen met een zwakke munt" hoor je vaak. Met de euro kan dat niet gebeuren, die is 'too big to fail'. Toch denkt niet iedereen er zo over. Een aantal economen twijfelden al heel vroeg aan de haalbaarheid van de Europese papieren eenheidsmunt. Zo zei Milton Friedman in een van zijn laatste interviews:

The euro is going to be a big source of problems, not a source of help. The euro has no precedent. To the best of my knowledge, there has never been a monetary union, putting out a fiat currency, composed of independent states. There have been unions based on gold or silver, but not on fiat money – money tempted to inflate – put out by politically independent entities.

En er is eigenlijk geen reden te bedenken waarom de euro het op de lange termijn beter zou doen dan de IJslandse kroon. Behalve het feit dat meer mensen de munt gebruiken, en dat de schuldopbouw dus een tijdlang door meer mensen kan gedragen worden, is er mijns inziens niets waarmee de euro zich structureel onderscheidt van andere fiat-papierstandaarden.

Ook bij ons maakt men zich zorgen

Het lijkt erop dat ook Vlaamse en Nederlandse journalisten en commentatoren zich zorgen maken over de toekomst van de economieën binnen de eurozone. Zo stelt vermogensbeheerder Bruno Verstraete zich vragen bij 'de solvabiliteit van NV België'. Jerry van Waterschoot, ex-hoofdredacteur van de Financieel Economische Tijd, maakte zich voorbije maandag de volgende bedenking: "De overheid pompt massaal geld in de economie om de financiële crisis te bestrijden. Mooi zo. Maar, euh, hoe krijgen we de snel oplopende overheidsschulden ooit terugbetaald?". Van Waterschoot besluit zijn column als volgt:

Enige bezorgdheid is niet misplaatst. Het afbetalen van exploderende overheidsschulden zal generaties lang een beslag leggen op de koopkracht van de bevolking. België heeft daar ervaring mee. Tenzij dit alles de voorbode is van een hyperinflatie die er aan komt. Het zou niet de eerste keer in de geschiedenis zijn dat regeringen massaal bankbiljetten bijdrukken als enige uitweg om duizelingwekkende tekorten te financieren. Voor een schuldenaar is niets aantrekkelijker. Als er meer geld in omloop is, is het minder waard en gaan de prijzen sneller stijgen. Dat knijpt automatisch een paar nullen van de schuldencijfers af. Een gemakkelijkheidsoplossing, maar precies daarom zo verleidelijk.

Tenslotte vinden we ook bij de financiële krant De Tijd bezorgdheid terug. Twee dagen terug stond daar te lezen:

Het klassieke wapen van Centrale Banken om het hoofd te bieden aan een economische crisis is een renteverlaging. Maar wat als dat niet meer lukt? Is geld bijdrukken dan een oplossing?

Hyperinflatie: een reëel scenario

Het artikel van De Tijd wordt besloten met een overzicht van vier 'slechte voorbeelden' uit de geschiedenis: de Weimarrepubliek in 1923, Zimbabwe vandaag, de Franse Republiek in 1789, en Japan in 2001. De voorbeelden die De Tijd (overgenomen uit de Times Online) aanhaalt zijn inderdaad zeer relevant—ze verwijzen allen (behalve het voorbeeld van Japan, dat indertijd nog kandidaat-kopers voor haar overheidsschuld vond) naar episodes in de geschiedenis waar economieën te lijden hadden onder een beleid van blijvende en steeds verder toenemende inflatie, en waar de bevolking ging inzien dat hun geld in de toekomst steeds in waarde zou blijven dalen en het dus zo gauw mogelijk verkochten: hyperinflatie.

Hyperinflatie is bijzonder schadelijk voor een economie, omdat het de doodsteek betekent voor het geld, de maatstaf voor economische calculatie. Als daarbij ook alternatieve, stabielere, geldsoorten niet worden toegelaten op de markt, kan de bevolking niets anders dan terugkeren naar primitieve ruilhandel, met alle armoede en ellende vandien. Hyperinflatie is bovendien geen obscuur of uitzonderlijk fenomeen (dat blijkt bijvoorbeeld uit dit wereldwijde overzicht van financieel adviseur Mike Hewitt), maar een zeer reëele dreiging voor alle economieën waar de geldhoeveelheid wordt gemanipuleerd, dus ook voor ons in het technologisch geavanceerde Europa.

Een deugdelijk alternatief

Het duurzame alternatief voor het monetaire monopolie en de fiat papierstandaard van de eurozone, is een markt waarin geld opnieuw een goed mag zijn; waar met andere woorden de papieren bankbiljetten of de digitale cijfers van bankrekeningen steeds gedekt worden door een materieel goed zoals goud of zilver. Dat op zich is echter niet voldoende. Om te voorkomen dat overheden en bankiers opnieuw misbruik zouden maken van hun privileges en/of monopolies, en om de consumenten de grootste mogelijkheid te bieden om de munterijen die de hoogste kwaliteit bieden te belonen door hun geld te kopen en te gebruiken, dient de markt van geld bovendien vrij te zijn van interventie. Alleen zo kunnen we een toekomst opbouwen die gegrondvest is op juridisch robuuste en ethisch verantwoordbare principes, en waar de gestaag toenemende welvaart geworteld is in werkelijk gespaard kapitaal.

We sluiten af met een citaat van econoom Murray Rothbard, die bijna 25 jaar geleden al waarschuwde voor de onoplosbare problemen van een internationaal monetair systeem gebaseerd op een fiat geld:

Als we naar de toekomst kijken is het vooruitzicht voor de dollar en voor het internationaal monetair systeem inderdaad grimmig. Totdat we terugkeren naar de klassieke goudstandaard tegen een realistische goudprijs is het internationaal geldsysteem gedoemd heen en weer te springen tussen vaste en vlottende wisselkoersen, waarbij elk systeem weer nieuwe problemen veroorzaakt, slecht werkt en uiteindelijk uit mekaar valt. Deze desintegratie zal voortgestuwd worden door de voortdurende inflatie van het dollaraanbod en dus van de Amerikaanse prijzen die niet lijkt te zullen verminderen. Voor de toekomst kunnen we een steeds snellere inflatie en uiteindelijk een hyperinflatie verwachten, vergezeld van monetaire aftakeling en economische oorlogvoering. Deze prognose kan alleen worden veranderd door een drastische omslag in het Amerikaans en globaal monetair systeem: door de terugkeer naar een munt zoals goud die tegelijkertijd een goed is op de vrije markt, en door de overheid volledig weg te halen van het monetaire toneel.

(Bovenstaand citaat is de laatste paragraaf van Rothbards boekje 'Wat heeft de overheid met ons geld gedaan?'. Mensen die het niet eens zijn met zijn conclusie, of die willen weten hoe hij ertoe kwam, kunnen hier zijn argumentatie nalezen. )

6 Comments:

At 9/3/09 18:17, Anonymous Anoniem said...

Waarom een goudstandaard? Waarom niet gewoon de money-supply limiteren aan de BNP groei? Waar ga je dat goud halen? Niemand gaat dat goud tegen een spotprijs aan u verkopen als iedereen een goudstandaard probeer op te zetten.
Met een money-supply gelinkt aan het bnp kan je geen credit-bubble krijgen, je zet dit in de grondwet en maakt het afdwingbaar voor de civil society. Dit is ook flexibel in geval van calamiteiten, aardbeving ...

 
At 9/3/09 21:07, Anonymous Anoniem said...

In de Duitse pers is het taboe op al wat EU-kritisch is veel minder sterk dan in de Vlaamse (of toch in DS, want veel meer Vlaamse pers lees ik niet).

In de Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ) van 20 februari vroeg Holger Steltzner zich af of het Verdrag van Maastricht op springen staat. Woordelijk: 'Op de kapitaalmarkten wordt gespeculeerd dat de Muntunie uit elkaar valt'. Volgens Steltzner is de kans reëel dat de eurolanden met een groot overheidstekort zullen moeten kiezen: ofwel geven ze hun schuldenpolitiek op, ofwel de euro.

De titel van het stuk was 'vor der Zerreißprobe'. Van Dale vertaalt dit met 'vuurproef', maar eigenlijk betekent het 'trekproef'.

(Ook in de Sueddeutsche Zeitung vond ik vergelijkbare commentaren. In De Standaard behalve nu en dan een kwinkslag nog nooit een woord van twijfel over de euro - of ik moet erover gelezen hebben)

 
At 9/3/09 22:43, Blogger Marc Vanfraechem said...

in De Standaard een kritische noot over de EU? dat zou inderdaad sterk zijn, Geert van Hout.

 
At 9/3/09 23:49, Anonymous Anoniem said...

1) Gilgamesh maakt interessante opmerkingen. Het probleem met een fixe money-supply regel is dat de omloopsnelheid van 'geld' verandert over de tijd, zowel op korte termijn binnen een 'normale' conjunctuurcyclus als op lange termijn om 'structurele' redenen (bijvoorbeeld betalingstermijnen en betalingsmechanismen). Een goudstandaard is een 'relic'. Er bestaat geen goed 'automatisch' substituut voor good management of goed beleid.

2) Zich vertrouwen op de grondwet is naief. In de Belgische Grondwet staat dat er vrije meningsuiting moet zijn. Men slaagt er ook niet meer in van dat te respecteren of "afdwingbaar te maken voor de civil society", wanneer de machtigen die de drie grote Grondwettelijke Machten beheersen (wetgevende, rechterlijke, en executieve) de morele deugd van eerlijkheid niet langer meer aanhangen (na een generatie van moreel-relativistisch onderwijs). Waarom zou het anders zijn m.b.t. fiscale/monetaire regels in een grondwet?

3) De "credit bubble" heeft meer te maken met slechte regulering van kredietmarkten dan met money supply beleid.

4) Niemand bezit een glazen bol om in de toekomst te kunnen kijken. Maar, het waarschijnlijke antwoord op de titelvraag is "ver van ons bed". Ook al is "hyperinflatie" niet totaal uitgesloten, ik durf er een pint op wedden dat 'stagflatie' (gelijk in de 1970s' in de VS onder Nixon en Jimmy-dreamer-Carter) veel waarschijnlijker zal zijn in de meeste westerse landen. Dat betekent dus trage reele groei in inkomens/productie gecombineerd met moderate/lage inflatie over vele jaren. Ik ga die 'pint' ook enkel betalen onder de veronderstelling dat Bernanke en Trichet NIET hetzelfde lot zullen ondergaan als khodorkovsy in Moskou.

 
At 11/3/09 15:11, Anonymous Anoniem said...

@ Marc Huybrechts

De Franse staat leent nu al aan de Franse banken aan 8% per jaar over 5 jaar, als dat geen hyperinflatie zal doen starten dan weet ik het niet.
Het probleem is nu dat de ECB een zeer lage rentevoet dicteert en dat de hoogste rente die in Frankrijk aan de kleine spaarder wordt uitbetaald 4% bedraagt(HSBC).
Wat meer is, Frankrijk komt officieel 14 miljard euro te kort, in werkelijkheid veel meer, en vindt die niet.

 
At 27/6/09 12:36, Anonymous Beleggen in aandelen said...

Een aantal gewaardeerde beleggers met een track-record om "u" tegen te zeggen spreken zich vandaag in de meest sterke termen uit voor hyperinflatie.

http://www.aandelen.com/blog/op-weg-naar-hyperinflatie-in-de-vs/

 

Een reactie posten

<< Home

<<Oudere berichten     Nieuwere berichten>>