Eens iets goeds over Bernard-Henri Lévy (vpmc)

.
Waarom is Moby-Dick zo'n geweldig boek ?

Heel simpel: omdat Moby-Dick, behalve komisch en episch en tragisch, ook een encyclopedie van zijn tijd is (1851).* Je vindt er dingen in, ongeveer zoals je in een heel oude Winkler-Prins of Brockhaus dingen kunt vinden die in moderne edities zijn weggevallen.

Nu las ik enige jaren geleden dat zelfs Bernard-Henri Lévy in zijn boek, Le Siècle de Sartre,** de behoefte heeft gehad om naar Moby-Dick te verwijzen. De journalist Daniel Bermond bespreekt dat Sartre-boek van hem, en hij besluit:

Il y avait donc un Sartre rebelle et un Sartre totalitaire, deux âmes dans le même corps, un peu, analyse Bernard-Henri Lévy, à la manière du monstre dans Moby Dick, qui avait, comme l’écrivain, les yeux tellement divergents que deux visions de la réalité s’inscrivaient dans son cerveau.

Zoals hier al bleek, heb ik het op BHL niet zo begrepen, maar ik moet toegeven dat hij zijn auteur weet te kiezen, ik bedoel Melville. De passage die BHL voor ogen stond, is die waar de Pequod gevaarlijk slagzij maakt, omdat naast haar het voordek, aan één zijde een reusachtige walviskop getakeld hangt; er wordt gelukkig nog een tweede walvis gevangen en die zijn kop komt aan de andere kant, wat het evenwicht herstelt.

De ik-persoon Ishmael beschrijft de situatie:

As before, the Pequod steeply leaned over towards the sperm whale’s head, now, by the counterpoise of both heads, she regained her even keel; though sorely strained, you may well believe. So, when on one side you hoist in Locke’s head, you go over that way; but now, on the other side, hoist in Kant’s and you come back again; but in very poor plight. Thus, some minds for ever keep trimming boat. Oh, ye foolish! throw all these thunder-heads overboard, and then you will float light and right.

Even verder gaat het dan over die ogen, die zich aan de zijkanten van de kop bevinden, ongeveer zoals die walviskoppen van de Pequod.

Now, from this peculiar sideway position of the whale’s eyes, it is plain that he can never see an object which is exactly ahead, no more than he can one exactly astern. In a word, the position of the whale’s eyes corresponds to that of a man’s ears; and you may fancy, for yourself, how it would fare with you, did you sideways survey objects through your ears. You would find that you could only command some thirty degrees of vision in advance of the straight side-line of sight; and about thirty more behind it. If your bitterest foe were walking straight towards you, with dagger uplifted in broad day, you would not be able to see him, any more than if he were stealing upon you from behind. In a word, you would have two backs, so to speak; but, at the same time, also, two fronts (side fronts): for what is it that makes the front of a man — what, indeed, but his eyes?

Moreover, while in most other animals that I can now think of, the eyes are so planted as imperceptibly to blend their visual power, so as to produce one picture and not two to the brain; the peculiar position of the whale’s eyes, effectually divided as they are by many cubic feet of solid head, which towers between them like a great mountain separating two lakes in valleys; this, of course, must wholly separate the impressions which each independent organ imparts. The whale, therefore, must see one distinct picture on this side, and another distinct picture on that side; while all between must be profound darkness and nothingness to him. Man may, in effect, be said to look out on the world from a sentry-box with two joined sashes for his window. But with the whale, these two sashes are separately inserted, making two distinct windows, but sadly impairing the view. This peculiarity of the whale’s eyes is a thing always to be borne in mind in the fishery; and to be remembered by the reader in some subsequent scenes.***

Zaken die zich recht vóór hem bevonden kon Sartre dus niet zien! Mooie observatie van BHL …en voor mij een bewijs dat Moby-Dick, zoals de Bijbel en Shakespeare, eindeloos citeerbaar is.

.

___________________

* De criticus Vissarion Belinsky noemde Poesjkins Eugeen Onegin "een encyclopedie van het Russische leven". Dat lijkt mij een goede definitie van een meesterwerk, of het nu muziek, literatuur of schilderkunst betreft.
** Boektitel die de parochiale ingesteldheid van de meeste Franse penseurs typeert; ik houd het, wat Sartre betreft, bij de mening van Me. Jacques Vergès: Du point de vue philosophique, j’admire Heidegger auprès duquel Sartre est un nain. Comme artiste, la grande faiblesse de Sartre a été de vouloir faire des romans à thèse, des romans d’idées, ce qui est une espèce de forme bourgeoise du réalisme socialiste auquel je n’adhère pas non plus.
*** Chapter 74: The Sperm Whale’s Head — Contrasted View

(mijn raad is om het boek in de kritische uitgave van Norton, N.Y. te kopen)
.