22 december 2008

Was er geen armoede onder het communisme?


Gisterenavond zond het programma "Panorama" op Canvas een documentaire uit over de kloof tussen arm en rijk in Moskou. In de aankondiging zei Wim De Vilder aan het einde van het 19u-Journaal dit. "In de tijden van de Sovjet-Unie was iedereen gelijk. Extreme rijkdom bestond nauwelijks. En ook armoede of werkloosheid kwam niet in de statistieken voor. Dat is nu helemaal anders." (sic!)

Natuurlijk bestond er in de Sovjet-Unie geen armoede, wat altijd een relatief gemeten maatschappelijk fenomeen is. Moesten we de levenskwaliteit van de Moskovieten onder het communisme echter objectief benaderen, dan leefden ze gewoon allemaal in armoede. Op een klein aantal partijbonzen na natuurlijk. De opmerking in het Journaal is dan ook gewoon incorrect en wansmakelijk. Of Wim De Vilder hiermee zijn eigen onwetendheid of zijn eigen politieke overtuiging ten toon gespreid heeft, laat ik in het midden. Alleen even zeggen dat als het toch zoveel beter was in de Sovjet-Unie, hij voor mijn part gerust naar Cuba, China of Myanmar mag verhuizen.

De documentaire "Het nieuwe Moskou" zelf was wel objectief en politiek neutraal. Zoals de meeste reportages die in het buitenland aangekocht worden en minimaal bewerkt worden, tenzij dan om de illusie te blijven cultiveren dat het eigen VRT-werk zou zijn, maar dat is een heel andere discussie. De documentaire toont de twee uitersten: de schatrijke oligarchen die de industrie én de politiek domineren, en de straatarme daklozen. Dat de reportage volledig voorbijgaat aan de opkomende middenklasse in Rusland nam ik er voor één keer graag bij, net omdat beide extremen eerlijk en genuanceerd aan bod kwamen. Op enkele luttele gratuite tussenopmerkingen van de Vlaamse filmbewerkers na dan, maar goed, het is geweten dat we dat er nu eenmaal moeten bijnemen.

De rijken danken hun weelde vaak aan hun contacten met of hun verleden binnen de communistische administratie, en bij het overgrote deel van de miljonairs is hun fortuin niet afkomstig van innovatie, maar gewoon van de ontginning van de Russische grondstoffen of van de derivaten daarvan. Maar de van oorsprong Franse documentaire stond ook stil bij het maatschappelijk engagement van de industriebonzen op vlak van gratis concerten voor de gewone mensen en de creatie van ongeziene aantallen nieuwe jobs. De rijken zijn decadent en smijten met geld, maar hebben ook meer en meer aandacht voor private liefdadigheid en het financieren van sociale projecten allerhande. En de voordelen die de rijken vandaag van de overheid krijgen, lijken zich allemaal in de sfeer van bouwvergunningen en politiebescherming te bevinden, wat ik op zich eigenlijk normaal vind. Ook in het Westen krijgen grote ondernemers en bedrijvengiganten makkelijker vergunningen dan anderen, en ook in het Westen patrouilleert de politie nauwgezetter in bepaalde residentiële wijken dan elders. En niet enkel in Beverly Hills, Park Avenue, Knightsbridge of Belgravia is dat trouwens zo.

De armen hebben een miezerig bestaan en hun levensverhalen zijn steeds tragisch, maar bijna altijd hebben de armen ook ergens zelf schuld aan hun situatie. Alcohol- of drugsverslaafden die hun flat verkopen om hun volgende roes te kunnen betalen, is schrijnend, maar daar hebben de rijken op zich geen schuld aan. Idem voor de straatkinderen die van huis of van hun internaat weggelopen zijn, of de tienermoeders die geen eigen bestaansmiddelen of vaste relatie hebben. Om van de massale plattelandsvlucht nog maar te zwijgen. Een ander probleem natuurlijk zijn de massale onteigeningen van Sovjet-huisjes om plaats te maken voor moderne flatgebouwen. Vaak gaan die gepaard met menselijk leed, zeker bij oudere mensen, maar algemeen is ook die praktijk niet typisch Russisch. Dat maakt dit zeker nog niet aanvaardbaar, maar ook in het Westen moeten particulieren maar al te vaak weg om grote bouwprojecten mogelijk te maken. Denk bij ons maar aan Doel bijvoorbeeld.

Uiteindelijk zijn de armen van Rusland zelfs gebaat bij een grote kloof tussen arm en rijk. In tegenstelling tot een absurd egalitaire samenleving biedt deze tweespalt ongeziene mogelijkheden voor de armen om ook zelf rijk te worden. De sociale mobiliteit is immers veel groter in situaties van ongelijkheid. Als nu ook de Russische overheid dat eens zou willen beseffen en haar economische hervormingen versnellen, dan zou het einde van de mogelijkheden voor de ontluikende middenklasse pas helemaal zoek zijn.

19 Comments:

At 22/12/08 12:07, Anonymous Anoniem said...

Tja, de VRT, wie kijkt daar nog naar? Tegenwoordig is de openbare omroep al even volks dan de VTM. Dat ze die toch gewoon opdoeken. Voor 'meerwaarde' moet je al lang niet meer daar zijn.

 
At 22/12/08 12:34, Anonymous Anoniem said...

De Vilder zei dan ook niet meer dan dat armoede "niet in de statistieken" voorkwam. Wat correct is.

Als je natuurlijk reeds a priori meent te zullen horen wat in je ideologische vooroordelen past, begrijp ik je vergissing...

 
At 22/12/08 12:42, Blogger Gilbert De Bruycker said...

"niet in de statistieken "

Maar wel in de werkelijkheid.

De Vilder is een cynische hypocriet. Een eigenschap die onontbeerlijk was in het "rode paradijs". [cfr. Zinovjev, A., De werkelijkheid van het communisme, Amsterdam. Meulenhoff, 1982]

 
At 22/12/08 12:56, Anonymous Anoniem said...

@ anoniem

OK, ik kan in je kritiek in komen. Alleen moet u mij dan nog eens vertellen wat exact de inhoud was van Wim De Vilders aankondiging of wat hij eigenlijk met zijn opmerking bedoelde. Stel dat Wim De Vilder best wist dat armoede bestond onder de Sovjets maar dat ze het niet in statistieken invoegden, wat is dan de betekenis van zijn aankondiging? Dat ze het vandaag wél in de statistieken opnemen? Lijkt me een compleet nutteloze suggestie te zijn, gezien de aard van de Panorama-uitzending. Het verschil tussen "arm en rijk vandaag" en "iedereen gelijk en niemand arm onder het communisme", daar doelde Wim De Vilder op. En daarin ging hij, zoals Vincent De Roeck hier treffend opmerkt, schromelijk de mist in.

 
At 22/12/08 13:42, Blogger Filip van Laenen said...

De formulering was mij ook opgevallen. Naar de letter is ze correct, maar een zit een stevig reukje aan...

 
At 22/12/08 13:46, Blogger Luc Van Braekel said...

"Extreme rijkdom bestond nauwelijks" (vermeld in een rij van allerlei onheil) vind ik eigenlijk nog een ergere uitspraak dan "armoede kwam niet voor in de statistieken".

Dat extreme rijkdom als een "probleem" wordt beschouwd, ongetwijfeld omdat het "afgunst veroorzaakt", waarbij de fout in de ogen van de collectivist niet ligt bij de afgunstige, maar in het voorwerp van de afgunst, zegt genoeg.

Blijkbaar geldt bij de VRT nog steeds de leuze: liever allemaal even arm, dan iedereen redelijk welstellend met een paar armen en een paar extreem rijken...

 
At 22/12/08 15:48, Anonymous Anoniem said...

Rusland heeft de stamina om die eerste golf van wild kapitalisme te overwinnen. Wat je nu vooral ziet zijn de zeer rijken zonder veel cultuur die domweg alles kopen wat duur is om zich te onderscheiden. Een soort elitair consumentisme van bontjassen, privé-zwembaden, yachts, en krokdillenlederen schoenen in guarded and gated communities. Maar wie de beer een beetje kent weet ook dat er intellectueel veel broedt.Men moet maar denken aan de russische avant-garde van het begin van vorige eeuw:Kandinsky, Malevitsj, Blok, Maiakovski, Achmatova enz., hoe zij richting gaven aan de Europese kunst, een voorbeeld-functie hadden.Het schuim van de nieuwe rijken, met makkelijk verdiend geld, zal vlug verwaaien, en in plaats daarvan komt m.i. een steviger basis, mensen die van echte cultuur houden en niet van al het goud en klatergoud van het consumentisme.
Rusland groeit langzaam naar Europa, en het is welkom.

 
At 22/12/08 16:54, Anonymous Anoniem said...

@ Anonieme

"Consumentisme", in de zin van 'ostentatief' consumeren, is inderdaad verwerpelijk, want het is een uiting van de ONdeugd 'ijdelheid'.

Maar, waarom u naievelijk denkt dat de geschiedenis zich niet zou blijven herhalen, dat is een voorbeeld van kopindegronderij. (Natuurlijk, die herhaling neemt steeds nieuwe uitwendige vormen, en daarom kunt u de 'herhaling' niet goed zien).

Die 5 individuele Russen die u daar vermeldt zijn niet bepaald de belangrijke Russen die het 'wel en wee' (vooral het 'wee') van de rest van Europa zo slecht hebben beinvloed over de voorbije eeuw.

Inderdaad, er zijn indicaties dat "Rusland groeit naar Europa", maar er zijn evenzeer indicaties dat 'Europa groeit naar Rusland'. Dat zal misschien maar een probleem voor uw kinderen en kleinkinderen worden, nietwaar?

 
At 22/12/08 17:58, Blogger Vic Mortelmans said...

Onze (groot)ouders leefden allemaal in armoede --- naar onze normen tenminste. Ook al ervaarden ze dat helemaal niet zo. Het begrip armoede is stilaan uitgemolken. Een pleidooi om dit begrip te verlaten en een nieuwe term te zoeken voor de *echte* armoede, "miserie" zou nog een goeie kandidaat zijn. Ik denk dat onze (groot)ouders ook zegden van mensen die echt arm waren, dat ze in de miserie zaten.

Groeten,
Vic

 
At 22/12/08 18:04, Anonymous Anoniem said...

Voor Russische begrippen leefden die Soviet-apparatsjiks toch echt in extreme rijkdom. Een chauffeur van de partij vond je natuurlijk niet terug in de inkomensstatistieken.

 
At 22/12/08 21:58, Blogger D. G. Neree said...

u noemt hier wel twee uitersten, of iedereen (op de partijbonzen na) arm, of een grote kloof tussen arm en rijk. beide zijn funest en leiden tot omwenteling. Het extreme van de arm/rijkkloof zal precies hetzelfde opleveren als het egalitaire stelsel: een kleine extreem rijke bezittende klasse en een massa van arme bezitslozen.

Het doet me en beetje denken aan het antwoord dat ik van een Iraniër kreeg op de vraag wat het verschil was tussen het leven onder de sjah en onder de Ayatollah. Zijn antwoord:
Onder de sjah was iedereen arm en gelukkig, onder de Ayatollah is iedereen arm en ongelukkig. Vul hier kapitalisme en communisme in en je krijgt hetzelfde. Wat dat betreft zouden mensen net zo goed horigen kunnen zijn van feodale heren, waar ze ook door beschermd worden.

Zolang er nog 1 mens op de wereld honger heeft, zou eenieder die meer geld heeft dan hij ooit op zou kunnen maken zijn of haar ogen uit zijn of haar kop moeten schamen, en zolang er armoede is, zal de wereld geen vrede kennen. Ook de rijken moeten beseffen, dat het ook beter voor hen is, als iedereen te eten heeft en geld om hun spullen te kopen.

 
At 22/12/08 22:07, Blogger D. G. Neree said...

Dat arme mensen zelf schuld hebben aan hun eigen ellende is natuurlijk wel erg kort door de bocht en nogal goedkoop. U gelooft toch niet dat mensen zelf voor armoede en ellende kiezen? Veel mensen worden al zonder toekomst en kansloos geboren in wat voor huidig systeem dan ook. Degenen die eraan ontsnappen zijn uitzonderingen. Kijk, ik vind het ok als mensen veel geld willen verdienen en daarvan geen cent meer vrijwillig zullen afstaan. Maar om dan te zeggen dat arme donders de ellende aan eigen gedrag te danken hebben is erg cynisch.

 
At 22/12/08 22:46, Anonymous Anoniem said...

Beste Neree,
Ja. Maar. Wie organiseert de oplossing?

 
At 23/12/08 00:11, Blogger D. G. Neree said...

Nou, dat is heel simpel. ehm.. eh... hè verdorie, net wist ik het nog. Balen! had ik net de oplossing gevonden en dan vergeet ik het!!!

Nee serieus, het is niet makkelijk. Natuurlijk wil een ondernemer niet dat de staat zijn verdiensten afroomt. Onder een staatsgeleide economie valt iedere drang om vooruit te komen weg. Uitersten zijn vrije markt en staatsmonopolie.

Toch kunnen mensen niet zonder een vorm van organisatie, anders gaat de sterke/slimste/meest meedogenloze er met alles vandoor en wordt minder sterke vernietigd.

Een staat is nodig voor bescherming van mensen tegen zichzelf. Daarom is er politie nodig en een leger. Ook is onderwijs belangrijk om het algemene welzijns/welvaartspeil hoog te krijgen/houden.

In hoeverre moet de staat voor de zwakkeren zorgen, die door de sterkeren uit de boot vallen? Geldt de wet van de jungle? Eten of gegeten worden?

Geen enkele staatsvorm heeft tot nu toe kunnen voorkomen dat er armoede en misdaad voorkomt.

Dus een minimum aan organisatie is nodig. Maar hoever mag de staat gaan met het inmengen in het persoonlijk leven van de burgers?

Moet al het gedrag en ieder initiatief van de burger volgens voorgeschreven richtlijnen, verordeningen, wetten en reguleringen plaatsvinden? Nee, dat zal weer inertie in de hand werken en ieder initiatief tot
innovatie en vooruitgang remmen.
In dat opzicht is de staat een monster en een gevangenis.

Het is allemaal een kwestie van mentaliteit. Ik heb geen ander antwoord, dan dat iemand niet echt rijk is, als hij in een straat woont waar iedereen arm is.

rijkdom wordt vergaard, doordat anderen jouw dat geld geven. Als ze geen geld hebben om jouw produkten of diensten te kopen, omdat jij al het geld al hebt, dan zit je met onverkoopbare spullen.

Wat we in Europa hebben, een Vrije markt met een democratisch staatsstelsel vind ik in principe geen slechte oplossing. De staat is echter in Nederland althans (sorry jongens, ik ben een hollander) veel te ver aan het doorschieten, waardoor er een verstikkend economisch klimaat heerst en de vrijheden van de mensen met voeten worden getreden. De wereld is echter in snelle verandering. Wie weet weet de volgende commentator het wel en hebben we de oplossing gevonden.

 
At 23/12/08 01:26, Anonymous Anoniem said...

Het zijn opnieuw de Bea Cantillon statistieken die men hier toepast: met name wie min of meer onder het gemiddelde loon valt, zal als arm beschouwd worden., wie er boven zit als min of meer rijk. Wel, in communistisch Rusland waren alle lonen bijna gelijk (buiten de leiders maar die zaten niet in de statistieken: ze hadden eigenlijk ook geen loon, ze gebruikten alleen alles wat van de staat was). Zo kon je ook bijna niet onder het gemiddelde vallen of er boven komen. En voilà, iedereen gelijk.

Dit is ook een reden waarom bijvoorbeeld in de USA armoede zogenaamd altijd groter ligt dan een aantal Europese staten: de USA kent sterke extremen: zeer hoge lonen. Zo ligt dat gemiddelde vaak anders dan de Europese die met progressieve belastingtarieven al een inkomensverdeling kennen.

Neen, Paul Beliën had gelijk om Bea Cantillon uit te lachen op een internationale conferentie toen ze met haar statistieken afkwam. Dat deden haar buitenlandse collega's ook.

 
At 23/12/08 02:17, Blogger De Viegende Karper said...

Ik vind hier soms prachtige analyses op deze Blog. Bijvoorbeel die van de peiling van La Libre Belgique, puik werk. Maar spijtig genoeg wordt hier nog teveel het VB nagebauwd, die reeds sedert de jaren 80 op de VRT aan het kakken is. Dat liedje kennen we ook al heel lang. Als sedert midden de jaren 80 klopt het VB op diezelfde nagel. De VRT zijn een bende linkse rakkers... Van de VRT journalisten die overgestapt zijn naar de politiek zijn de meeste naar de VLD, CD&V en NVA gestapt. Er was er in Antwerpen een geloof ik heel lang geleden die bij de SP gaan werken is, één. Dus weer zo'n bewering die uit geen enkele analyse blijkt... Maar hier zit en zat natuurlijk een strategie achter. Door de VRT voortdurend te verwijten dat ze links was en niet objectief, begonnen ze het daar te nijpen en lieten ze De Winter en Annemans hun racistische praatjes toch ook maar op de VRT houden. Het was geen nieuws maar het was, kijk nou, het was lekkere sensatie, er keek publiek naar, de kijkcijfers bleven op peil. En zo kon het racistisch gedachtengoed zich verder verspreiden dank zij de voortdurende afdreigingen door het VB.

Doe eens een kleine inspanning zodat we niet steeds het verwijt krijgen dat burgerjournalistiek ondermaats is. Bijvoorbeeld Gebruik Google eens:
http://www.google.com/search?source=ig&hl=nl&rlz=1G1GGLQ_NLBE286&=&q=%22Life+expectancy%22+Russia+evolution&btnG=Google+zoeken&meta=lr%3D

En dan kom je uit op een wetenschappelijk rapport van Unicef over de evolutie van de levensverwachting in Rusland, dit is toch een barometer voor armoede dacht ik? Niet?
Hier heb je de URL: http://www.unicef.org/russia/Article_Life_Expectancy_12_March_Eng-final.pdf

Op blz 3 vind je al een mooie grafiek. Uw aantijgingen aan het adres van Panorama kloppen dus niet met de officiële statistieken. Pech. Je doet alleeen maar aan sfeermakerij, wat ik ook bij Brigant vermoed, die elke sociologische realiteit ontkent om zijn Blut und Bodem saga te kunnen verkondigen.

 
At 23/12/08 11:28, Blogger Luc Van Braekel said...

@Karper: Het VB bekritiseert de VRT, en daarom is iedereen die kritiek heeft op de VRT iemand die het VB nabauwt? Wat een onzinnige redenering!

U vergeet dat de VRT een overheidsinitiatief is, en dat de "vrijheidslievenden" (waarmee bedoeld wordt: libertariërs en consequente liberalen) op deze groepsblog per definitie wantrouwig staan tegenover elk overheidsinitiatief waarvoor er valabele privé-alternatieven bestaan. De VRT is bij uitstek een instelling die uiterst kritisch dient bejegend te worden door elke burger. In ieder geval véél kritischer dan VTM, VT4 en andere privé-initiatieven. De VRT heeft als publiek initiatief de plicht om elke burger en elke ideologie met evenveel respect te bejegenen en op gelijke voet te behandelen.

Er zit om te beginnen al een ideologische scheeftrekking in de taakomschrijving van de VRT: daarin staat wel iets over "het bevorderen van het sociale weefsel", maar niets over "het bevorderen van de individuele ontplooiïng van elk individu".

 
At 23/12/08 11:32, Anonymous Anoniem said...

Levensverwachting zegt inderdaad iets over de algemene levenskwaliteit maar zegt NIETS over de oorzaken van die 'armoede'. Alcoholisme, tienerzwangerschappen, weglopen van huis, naar de steden vluchten op zoek naar werk zonder competenties te hebben, e.a. zijn allemaal zéér tragisch, daar niet van, maar de samenleving heeft daar geen schuld aan. Enkel de personen die zich daaraan hebben laten vangen zelf.

 
At 25/12/08 00:30, Anonymous Anoniem said...

Ik zie eigenlijk niet goed in waarom liberalen - laat staan libertariêrs - ook maar iets te verdedigen hebben aan het geval van Rusland, dat meer en meer de fascistische tour aan't opgaan is. (En dan gebruik ik dat woord niet 'ijdel', zoals sommigen doen, maar ook niet in de Nazistische term van eht woord, maar puur als economisch (corporatisme) en politiek (elite met geweldsafdreiging) gegeven. ('k vat het nu wat kort samen, maar je begrijpt wel wat ik bedoel.)

Armen moeten niet dankbaar zijn omdat rijken jobs 'creëren': dat is een wederzijds voordelige relatie. Je kan met evenveel de linkse praat kunnen verkopen dat de rijken de armen zouden moeten bedanken. Quod non.

 

Een reactie posten

<< Home

<<Oudere berichten     Nieuwere berichten>>