23 mei 2007

Het moeten daar ruwe zeden zijn geweest (victa placet mihi causa)

Van het Hasseltse caféleven ben ik nooit goed op de hoogte geweest. Als in de loop der voorbije decennia dit specifieke onderwerp zich toch aandiende in enige gesprekken, dan betroffen mijn weinige associaties jeneverkruiken. Meer niet. Ik heb mij met andere woorden nooit een levende voorstelling kunnen maken van dat caféleven.

Dat is een ernstige lacune besef ik, na lectuur vandaag van wat Steve Stevaert in De Morgen vertelt:

“In de alternatieve en hippe milieus waarin ik me tijdens mijn jeugd bewoog, was Das Kapital verplichte literatuur. Niet opgelegd doo
r school, maar door de caféscène. Ik heb het dus gelezen. Het maakte vooral een vreselijk moeilijke indruk op mij.”

Dat was in Gent wel even anders. Niet dat in Gentse scholen Das Kapital op het programma stond – op dat punt was er geen verschil met Hasselt – maar het caféleven moet er anders hebben uitgezien.
Het zal iets vóór Stevaert zijn tijd zijn geweest, maar nogal vaak (of toch vier à vijf keer per week) kwam ik vroeger in een studentencafé aan de StPietersnieuwstraat, ’t Keetje:. vlak naast de drukkerij Het Licht waar ze de Vooruit drukten.
Rond een uur of twaalf~één gingen wij ons gratis exemplaar van de band wegrissen, vers van de pers om zo te zeggen.[*]
Er waren natuurlijk klanten die zich niet lieten afleiden en die onverstoord doorgingen met Kleurenwiezen of Snelbieden (soms zelfs met Manillen, want er kwamen ook wel West-Vlamingen), maar de meesten vonden na een cursorische blik in de verse krant weer nieuwe gespreksstof voor de conversatie waar zij de hele avond al mee bezig waren. Want het ging daar altijd over politiek. Het Keetje zat vol met Trotskisten, en hier en daar een anarchist bij wijze van antagonist.
't Kapitaal
van Marx was vaste kost. Nu kan het aan mij liggen, omdat ik misschien toch de juiste mensen niet sprak, maar ik heb daar nooit één klant staalhard horen beweren dat hij dat boek gelezen had. Bezitten natuurlijk wel, en liefst in een Duitse uitgave.
De omgangsvormen in het Keetje lieten in het algemeen al geen intimiteiten toe – Eddy Tanghe, onze cafébaas stond niet bekend om zijn subtiele omgangsvormen als het over dergelijke zaken ging – en naar analogie wellicht kwam het ook nooit bij ons op om iemand te vragen of hij een bepaald boek werkelijk gelezen had.

Maar paulo maiora canamus, laten wij ook over serieuze zaken spreken: naast Steve kwam in hetzelfde artikel in De Morgen ook Geert van Istendael aan het woord, en die vertelt ook iets merkwaardigs:

"Ik heb stukken van Das Kapital gelezen tijdens mijn studie sociologie. Dan las je dat. Ik begreep niet alles. [...] Maar Das Kapital blijft een van de geniale werken van onze beschaving. Vooral als Marx het heeft over gebruikswaarde en ruilwaarde, die alle andere waarden verdringen. Bad money drives out good money. Dat is een centrale gedachte die tot nu toe niet overtroffen is."

Ik vond het vanmorgen op de trein direct al eigenaardig dat Marx hier in het Engels werd geciteerd door Geert van Istendael. Die man is nogal germanofiel zoals bekend en hij is zelfs, en ik ben evenmin vrij van die smet, al eens gevoelig voor blonde zingende en jodelende tweelingzusjes, zoals je die soms op de ZDF kunt zien. Zo iemand citeert Marx niet in het Engels.
Het lijkt mij hier bepaald niet het geval, maar het kàn altijd aan de verslaggeefster liggen ...want dat is het eeuwige probleem met de Vlaamse journalistiek: ge keunt er giene stoat op moake. Je weet nooit of ze iemand correct citeren, of een echt feit weergeven, ofwel hun eigen subtiele plannetjes proberen uit te voeren, reflexmatig, onbewust soms.
Maar zou van Istendael hier als kerngedachte van Das Kapital een uitspraak citeren die – behalve dat ze puur technisch monetair van aard is en nauwelijks economisch, en al helemáal niet Hegeliaans – daarenboven nog algemeen wordt toegeschreven aan Sir Thomas Gresham (c. 1519 - 1579)?
Allez savoir zeggen ze in Brussel.

____________________

Noot van 23 mei:
Vandaag al stond er in De Morgen een briefje waarin van Istendael alles ontkent. Het is nu afwachten of de journaliste Sofie Vanden Bossche de zaak voor ons wil uitklaren.

In De Morgen van 22 mei word ik verkeerd geciteerd.
Ten eerste, ik heb nooit gezegd dat Karl Marx geniaal is waar hij "het heeft over gebruikswaarde en ruilwaarde, die alle andere waarden verdringen", zoals in de krant te lezen slaat. Dat slaat natuurlijk nergens op. Marx was geniaal omdat hij voorzag wat we nu onder onze ogen zien gebeuren, met name dat de ruilwaarde (en alleen die) alle andere waarden verdringt, zelfs de gebruikswaarde. Ten tweede, bad money drives out good money komt niet van Karl Marx, maar staat bekend als de wet van Gresham. Thomas Gresham leefde in de zestiende eeuw. Marx komt pas drie eeuwen later.
Geert van Istendael, Brussel

De oplossing die ik nu voorstel luidt: van Istendael heeft gesproken over enkele soorten van waarden, gebruikswaarde, ruilwaarde, misschien ook meerwaarde of gevoelswaarde. Het kunnen er nog meer zijn geweest. Eén van die waarden, de ruilwaarde, heeft alle andere verdreven zal hij gezegd hebben ...ongeveer zoals “bad money drives out good money”. De journaliste, misschien in de veronderstelling dat Marx in het Engels schreef – tenslotte woonde die in Engeland, en had hij ook nog een vriend die Engels héétte – heeft de vergelijking die van Istendael maakte nu opgevat als zijnde de kerngedachte in Das Kapital ?

o-o-o-o-o

[*] . Men maakt mij de opmerking dat heel vaak het bijna een uur later was eer wij onze krant konden ophalen... goed, misschien vergis ik mij, maar daar zijn ook objectieve redenen voor.
Het café sloot om drie uur. Dat was een politiebevel en iedereen wist dat. Hier kan geen betwisting rond bestaan. Maar de klok van het café stond systematisch verkeerd, wat aan de baas de gelegenheid gaf om zéér ruim op tijd zijn rondgang te doen met het gevreesde "Time gentlemen please!". Misschien trok ik systematisch teveel tijd af van de stand van die klok.
.


Labels: , , ,

7 Comments:

At 23/5/07 11:44, Blogger Pieter Cleppe said...

Vandaag zegt Van Istendael in een lezersbrief in DM verkeerd geciteerd te zijn.

Ik betwijfel of de heer Van Istendael de betekenis van de wet van Gresham kent. Gelukkig zijn er de vrienden van Mises.org:

http://www.mises.org/money/2s7.asp

"Champions of the government's coinage monopoly have claimed that money is different from all other commodities, because "Gresham's Law" proves that "bad money drives out good" from circulation. Hence, the free market cannot be trusted to serve the public in supplying good money. But this formulation rests on a misinterpretation of Gresham`s famous law. The law really says that "money overvalued artificially by government will drive out of circulation artificially undervalued money." Suppose, for example, there are one-ounce gold coins in circulation. After a few years of wear and tear, let us say that some coins weigh only .9 ounces. Obviously, on the free market, the worn coins would circulate at only ninety percent of the value of the full-bodied coins, and the nominal face-value of the former would have to be repudiated. [8] If anything, it will be the "bad" coins that will be driven from the market. But suppose the government decrees that everyone must treat the worn coins as equal to new, fresh coins, and must accept them equally in payment of debts. What has the government really done? It has imposed price control by coercion on the "exchange rate" between the two types of coin. By insisting on the par-ratio when the worn coins should exchange at ten percent discount, it artificially overvalues the worn coins and undervalues new coins. Consequently, everyone will circulate the worn coins, and hoard or export the new. "Bad money drives out good money," then, not on the free market, but as the direct result of governmental intervention in the market."

 
At 23/5/07 22:03, Blogger Marc Vanfraechem said...

Al keek ook ik eerst vol ongeloof naar wat van Istendael daar, volgens De Morgen, had verteld beste Pieter: die van Istendael weet wel heel wat hoor ;-)

 
At 24/5/07 16:28, Anonymous Anoniem said...

De drie delen van Das Kapital omvatten meer dan tweeduizend bladzijden (in de Ullstein uitgave). Als Stevaert die allemaal gelezen had zou hij zonder twijfel gezegd hebben dat ze zeer moeilijk waren. Niet dat ze een moeilijke 'indruk' op hem maakten. Hij heeft ze dus alleen eens een half uurtje doorbladerd. Meer is er niet nodig voor een dergelijke 'indruk'.

 
At 25/5/07 01:10, Blogger Marc Vanfraechem said...

Inderdaad, "moeilijke indruk" was ook voor mij compleet verdacht.
Het is altijd hetzelfde: aan stijlkenmerken zie je onmiddellijk of iemand valsspeelt.
Stevaert is naïef als hij denkt dat hij daarmee wegkomt... maar goed, die man is natuurlijk geen intellectueel en pretendeert dat ook niet te zijn hoop ik.
En al schreef ik er geen blogje over, omdat ik nog op een vervolg van de saga wachtte: belangrijker vond ik hoe prof.dr.Pinxten (voorzitter van het Humanistisch Verbond, en selfmade indianenkenner) werd afgemaakt door Etienne Vermeersch (De Morgen van 18 mei): "Rik Pinxten geeft blijk van een totale onwetendheid betreffende zijn eigen vakgebied."
En met dat vakgebied bedoelde Vermeersch de literatuur van de Verlichting. No less.
Ook P. pretendeert namelijk wel eens, dat kan ik getuigen, boeken te hebben gelezen die zijn petje vér te boven gaan (bv de Principia Mathematica van Russell, nog een stukje moeilijker dan Das Kapital)
Dat is ernstiger dan een cafébaas die een blufje waagt.

 
At 25/5/07 18:03, Blogger Pieter Cleppe said...

Aan de andere kant zou ik de intellectuelen die alles effectief gelezen hebben waarvan ze dat beweren niet de kost willen geven, Marc. Zie hiervoor ook de stelling van Thomas Kuhn, dat paradigmaveranderingen in het intellectuele debat vaak bitter weinig te maken hebben met de intrinsieke overtuigingskracht van een argument, maar eerder met retoriek, verholen belangen en generatiestrijd. Zo gaf hij aan dat een paradigma vaak slechts ten onder gaat met het uitsterven van de generatie academici die het verdedigde.

Het is natuurlijk onbegonnen werk om ten volle teksten te verstaan die zo oud zijn, gezien de totaal verschillende context waarin ze zijn geschreven, en het gebrek aan voorkennis dat eenieder ontbeert. Als je dan nog boeken moet begrijpen die zich afzetten tegen het eertijds bestaande denkkader, zoals "Das Kapitaal", wordt het al helemaal onmogelijk.

Het is al een hele prestatie om de kerngedachte en kernargumenten van een oude schrijver te kunnen samenvatten. Van Marx was dat de voorspelling van onvermijdelijke ondergang van het kapitalisme en de overtuiging dat autoritaire methoden heilzaam kunnen werken.

 
At 25/5/07 21:32, Blogger Marc Vanfraechem said...

Dat is waar Pieter, al geef je een wat eenzijdigesamenvatting van Marx vind ik. Anderzijds zou ik van een universiteitsprofessor veronderstellen dat hij van de basisteksten van zijn eigen vak, al heeft hij die misschien niet allemaal gelezen (op zich al erg genoeg) tenminste wéét zou hebben... waar dienen proffen anders voor?

 
At 25/5/07 21:53, Blogger Marc Vanfraechem said...

en ik vergat nog te zeggen: wat Kuhn beweert is natuurlijk juist, zo juist dat vele anderen het voor hem ook al hadden gezegd (hij heeft een term bedacht, of liever een eigen betekenis gegeven, paradigma, en daarom denkt iedereen dat Kuhn iets heeft ontdekt, veel meer is dat niet, en dat gaf hij zelf ruiterlijk toe na het grote succes van zijn boek). Maar Kuhn bedoelt niet dat bv de scheikundigen van Lavoisiers tijd hun stof niet kenden: zij kenden die maar al te goed, en hielden toch vast aan hun eigen begripsvelden.
Die houding is voor een wetenschapper misschien stug en star én onvruchtbaar, maar het is geen pure onwetendheid, en daar had ik het over.

 

Een reactie posten

<< Home

<<Oudere berichten     Nieuwere berichten>>