The Guide to Reform (Vincent De Roeck)

Het boek The Guide to Reform van Johnny Munkhammar dat verschenen is bij TIMBRO in Zweden en het Institute of Economic Affairs in Engeland en sinds deze maand al aan zijn tweede druk toe is, is een uitermate leesbaar en allesomvattend boek over de noodzaak van langetermijndenken en structurele hervormingen. Elk hoofdstuk behandelt een sleuteldomein waarbinnen economische hervormingen noodzakelijk zijn. Centraal bij Munkhammar staat de zoektocht naar roads to prosperity, maar ook de politieke impact van zulke hervormingen wordt uitgebreid behandeld. De ondertitel Hoe beleidsmakers échte veranderingen kunnen bewerkstelligen, grootse resultaten kunnen boeken, én herverkozen kunnen worden laat ook over de politieke dimensie geen geheim bestaan.

De eerste vraag die de auteur beantwoordt, is of economische hervormingen goed zijn. Zijn affirmatief antwoord mag niemand verbazen. Munkhammar stelt dat het hoofddoel van economisch beleid het nastreven van economische vrijheid moet zijn, in combinatie met de presumptie dat lokale verschillen ondergeschikt zijn aan de economische marktwerking, en dat degelijk beleid in het buitenland met aardige resultaten steeds als voorbeeld moet dienen. Ook historisch moet men beseffen dat de vrijemarktwerking een ongeziene toename van de welvaart mogelijk gemaakt heeft. Dit is empirisch zelfs aantoonbaar: de levensstandaard vandaag is tientallen factoren hoger dan honderd jaar geleden. Tevens is er een positieve correlatie tussen economische vrijheid en het echte BNP van een land. Met “echt” bedoelt de auteur dus dat hij abstractie maakt van kunstmatig of irreëel BNP zoals het delven van grondstoffen of het overbelasten van consumptie of wat dan ook. Munkhammar laat zich zelfs verleiden tot Godwin 's Law door Nazi-Duitsland te vergelijken met dat van 1960. Het “Wirtschaftswunder” bewijst in zijn ogen dat economische vrijheid het BNP gigantisch doet toenemen.


Johnny Munkhammar is duidelijk een belezen man, gezien de tientallen boeken en schrijvers die hij in The Guide to Reform aanhaalt of citeert, maar los van een politieke of economische literaire benadering, laat Munkhammar toch ook de economische analyse primeren, o.a. door het veelvuldig gebruik van statistieken. Via een theoretisch kaderwerk, gebaseerd op het vergaren van allerlei soorten gegevens, tracht Munkhammar te bewijzen dat de uitkomst van economische hervormingen globaal genomen uitermate positief uitpakt. De correlatie van stijgende welvaart met hervormingen in arbeidswetgeving en een vermindering van het overheidsbeslag, ook in traditionele sectoren van de welvaartsstaat, blijkt onverbloemd uit zijn statistieken en analyses.

Ook maakt Munkhammar komaf met de ideeën van John Maynard Keynes, voor zover dat nog nodig is natuurlijk voor ons en zijn liberale lezers. Maar voor de anderen kan Munkhammar misschien inderdaad maar niet genoeg de nadruk leggen op het intrinsiek falen van Keynesiaans beleid en de desastreuze gevolgen daarvan sinds het begin van de jaren 1930. De doctrine dat geldinjecties vanuit de overheid in de economie de koopkracht van de burgers ten goede komen, wordt door Johnny Munkhammar onder de loep genomen en dat egalitaire ballonnetje wordt doorprikt. Statistieken geven aan dat langetermijngroei uitsluitend verweven is met de kwaliteit van menselijk kapitaal, de zwaarte van de belastinglasten, de graad van bureaucratie en regelneverij, de aantrekkelijkheid van investeringen en het algemeen productiegedrag van de economische actoren. Munkhammar toont aan dat de overheid zich uitsluitend mag focussen op het vrijwaren van deze vijf growth engines en dus niet met het spelen van sinterklaas, noch voor bedrijven, noch voor individuen.

En tevens vanuit een eerder theoretische perspectief bestaat hierover stilaan een economische consensus: de groei van de productiviteit binnen een economie is de essentiële voorwaarde voor een toename van de levensstandaard, en elke vorm van (overheids)last die de groei van die productiviteit remt, staat dan ook garant voor een lagere levensstandaard en een lager algemeen welzijn. Doorheen The Guide to Reform benadrukt Munkhammar de klassieke kernen van economisch succes: goed bestuur, minimale overheid, lage belastingen, een degelijk monetair en macro-economisch kader, weinig regelgeving, de privatisering van overheidsdiensten en de absolute vrijemarktwerking in competitieve sectoren (waartoe hij trouwens ook de arbeidsmarkt rekent, en dus niet enkel de traditionele productiesectoren).

Maar Johnny Munkhammar houdt het natuurlijk niet bij zijn theoretische en statistische beschouwingen, en maakt in zijn boek tal van praktische aanbevelingen, zowel economische als partijpolitieke. Vooreerst staat hij voor een drastische vermindering van de overheidsuitgaven, want er bestaat een enorme correlatie tussen economische voorspoed en lage belastingen in alle domeinen. Ook de Laffer-curve passeert bij Munkhammar de revue die stelt dat hoge belastingen vaak resulteren in lage inkomsten voor de overheid, en lage belastingen vaak in hogere inkomsten, omdat de boost in ondernemersschap en de economische groei die daarvan het gevolg is, het belastbare BNP doet toenemen.

Hij pleit ook voor de privatisering van overheidsbedrijven, maar houdt niet vast aan de traditionele manier van werken. Hij staaft met tal van voorbeelden dat vaak andere vormen van (gedeeltelijke) privatisering een beter resultaat hebben dan de wilde uitverkoop van overheidsassets. Munkhammar denkt dan bijvoorbeeld aan concurrentie tussen overheidsbedrijven, aan een onafhankelijk management met targets en hoge slaagpremies, of zelfs aan een corporatiestructuur waarbij elke burger een deel van het overheidsbedrijf cadeau krijgt. De noodzaak van concurrentie primeert in de ogen van Munkhammar op politieke of ideologische beschouwingen, en daarom twijfelt hij aan wilde privatiseringen die vaak een totaal verkeerde uitkomst hebben. Denken we in België maar aan de energiemarkt of in het Verenigd Koninkrijk aan de privatiseringen van de spoorwegen.

Volgens The Guide to Reform zijn arbeidsmarkthervormingen voor het moment de meest urgente en vitale ingrepen, maar ook de deregulering van de productiesectoren, de vermindering van de (bedrijfs)belastingen, de concurrentiepromotie in traditioneel zachte sectoren zoals de gezondheidszorg en het onderwijs, de herwaardering van kapitaal en financiële markten, de investering in solide infrastructuur en de algehele hervorming van de zakelijke wereld moeten volgens Munkhammar hoog op de politieke agenda staan. Hij staaft dit andermaal met tal van concrete voorbeelden: van Estland dat als eerste radicale hervormingen doorvoerde op belastingvlak met gigantische investeringen als gevolg, over de vouchersystemen in Zweden en de arbeidsmarktliberalisering in Nieuw-Zeeland, tot de ongeziene metamorfoses van de Tatra- en Keltische Tijgers Slowakije en Ierland.

Tenslotte vat Johnny Munkhammar nog het vraagstuk aan van de politieke opportuniteiten, want hoe kan het toch zijn dat er enerzijds een consensus bestaat onder economen over de broodnodige hervormingen voor de toekomst, en dat er onder de politici kennelijk een totaal andere consensus blijkt te bestaan die deze hervormingen weigert door te voeren? Munkhammar haalt de macht van belangengroepen en de media aan als hoofdredenen. Als één van beide de hervormingen niet ten volle wil/durft ondersteunen, kan de politicus in kwestie zijn persoonlijke toekomstambities al beginnen bijstellen. Munkhammar geeft ook aan dat er een link bestaat tussen weinig hervormingsgezinde landen zoals Frankrijk en België, en de mate waarin belangengroepen het debat domineren, al dan niet op basis van privileges die ze ironisch genoeg in een (ver) verleden van de staat zelf toebedeeld hebben gekregen.

Machtige belangengroepen binnen een samenleving hebben baat bij het huidige corporatistische model en zullen dus steeds gekant blijven tegen elke vorm van verandering. Daarenboven hebben zij vaak een grote achterban die gemakkelijk mobiliseerbaar is en bereid gevonden kan worden om via acties en propaganda angst te zaaien onder de andere burgers en politici. Collectieve afspraken versterken de macht van deze belangengroepen en verstoren het concurrentie-evenwicht op de arbeidsmarkt. De gevolgen zijn gekend (lagere economische groei en een gebrekkige aanpassing aan economische veranderingen en globalisering) maar toch blijven vele politici daarin volharden.

Maar Munkhammar zou Karl Poppers spreuk Optimism is a moral duty niet laten doordesemen in zijn boek, moest hij niet komen aandraven met een gans assortiment aan strategieën en tips voor politici om én te hervormen én herkozen te worden. De meest duidelijke tip bijvoorbeeld is zijn stelling dat politici de meest radicale hervormingen steeds in de eerste paar maanden van hun regeerperiode moeten doorvoeren, zodat de positieve gevolgen al bekend zijn tegen de volgende verkiezingen, of zodat de kiezers niet meer echt bezig zijn met die hervormingen tegen de volgende verkiezingen. Ook kan natuurlijk een knock-out geslagen oppositie weinig tegenwerk bieden kort na verloren verkiezingen. Verder stelt Munkhammar voor om permanent te hervormen zodat de typische schokeffecten op de burgers vermeden kunnen worden. Burgers in een staat die zichzelf voortdurend hervormt, geraken er mettertijd aan gewend en zullen hun buikgevoel of angsten minder laten spreken.

Munkhammar roept de politici tenslotte ook op om niet in te zitten met kritiek op hun beleid, want dat zal er steeds zijn, maar als puntje bij paaltje komt, zal de hervormer-politicus herkozen worden. Denken we in dat kader bijvoorbeeld maar recentelijk aan Jan-Peter Balkenende in Nederland. Het citaat those who reject change are the architects of tomorrow’s decay van Harold Wilson moet volgens Munkhammar in de hoofden van de politici worden gehamerd, want als ze dat zouden beseffen, zou de bereidheid voor hervormingen groter zijn, en zou de toekomst van Europa er (nog) veel rooskleuriger uitzien. Kortom, het boek The Guide to Reform is een onuitputtelijke bron van inspiratie voor iedereen die bezig is met het maatschappelijk bekend én aanvaardbaar maken van radicale hervormingsgezinde ideeën. Een absolute aanrader dus.


Meer over Johnny Munkhammar op www.theguidetoreform.com.
Meer teksten van Vincent De Roeck op www.libertarian.be.