Kettingbrief 2.0

Ice Bucket Challenge: de nieuwste variante op de aloude kettingbrief. Een smakeloos spelletje waar iedereen die meedoet vooral zelf in de kijker gaat staan. Smakeloos omdat het een zachte vorm van dwang is waarbij men anderen moreel onder druk zet om voor één bepaald goed doel geld te storten, terwijl men er zelf met een emmer ijswater vanaf kan komen.

Het spelverloop is allen wellicht al bekend: iemand giet een emmer ijswater over zijn hoofd en daagt drie andere mensen uit binnen de 24 uur hetzelfde te doen, of een schenking te doen van 100 euro (of dollar) voor onderzoek naar de ongeneeslijke ziekte ALS. De actie moet men natuurlijk filmen, ondertussen de namen bekend maken van zijn drie ‘genomineerden’  en het filmpje op You Tube plaatsen (Facebook lijkt ook oké). Heb je er als genomineerde geen zin in een emmer ijswater over je hoofd te kippen, dan ‘moet’ je geld schenken voor onderzoek over ALS.

Dat is een variante op de aloude kettingbrief, vroeger met de post verstuurd, later via e-mail verspreid. Daarbij wordt je opgeroepen de brief binnen de 24 uur naar een vijf- of een tiental kennissen door te sturen, wil je enig ‘onheil’ vermijden dat je anders onherroepelijk zal overkomen. Doe je het wel, dan staan je ‘aangename verrassingen in het leven te wachten’. Er bestaat veel varianten van kettingbrieven, zoals deze die je vraagt dringend een (uiteraard neppe) viruswaarschuwing door te mailen naar je hele adressenbestand. Helemaal voor zombies was de kettingmail die beweerde dat AOL het bedrag van 32 eurocent zou schenken aan een "zieke dochter" per keer dat de e-mail werd doorgestuurd. 

Volgens een grondig artikel in de krant de Frankfurter Allgemeine (20 aug ’14) spookte de Ice Bucket Challenge al enkele maanden door het Net, met de opdracht voor genomineerden om of een emmer ijswater op hun hoofd te gieten en drie anderen als ‘genomineerden’ aan te duiden, of een schenking te doen aan een of ander goed doel. De actie begon blijkbaar pas bekend te worden door de golfer Chris Kennedy uit Florida, die (volgens een bericht dan weer in Time) de actie voor het eerst koppelde aan een schenking voor de ALS Association. Hij werd door een vriend genomineerd, en koos als goede doel deze Amerikaanse vereniging ALS, omdat iemand in zijn familie ALS heeft. Kennedy zette zijn filmpje pas op 15 juli op Twitter, maar vanaf dan werd het snel een hype, vanaf dan ook gekoppeld aan een schenking voor ALS. (ALS is een zenuw/spierziekte die je langzaamaan volledig verlamt en waaraan je binnen de twee tot vijf jaar overlijdt. Er zijn zowat duizend patiënten in ons land).

De economisch journaliste bij The Guardian Suzanne McGee verdedigt de actie in een opiniestuk (overgenomen in DS, 19.05.14). Ze vindt de kritiek niet terecht, die volgens haar zou stellen dat de deelnemers aan de actie niets meer zijn dan slacktivists, de stunt dient vooral om henzelf een goed gevoel te geven en geldt als excuus om niet te moeten schenken. Ze antwoordt daarop: “De ALS Association heeft eindelijk een manier gevonden om met een vaag bekende ziekte een hype en een bron van inkomsten te lanceren. Knap gedaan. Niemand maakte zich er druk om toen er overal roze lintjes en gele armbandjes opdoken.”

Er is natuurlijk een fundamenteel verschil tussen het dragen van een roze lintje of een geel armbandje, waar men zelf voor kan kiezen om het al of niet te dragen, en de druk die deze ijswateractie uitoefent op anderen, de ‘genomineerden’, om 100 euro te schenken voor ALS. De Standaard noemt dat in de kop van een artikel ‘De beste reclamecampagne aller tijden’.

(DS 21/08/2014). Daar ben ik het helemaal mee oneens: het is de meest dwingende kettingbrief ooit. Bovendien zit er een raar kantje aan: je kan als genomineerde ontsnappen aan de oproep geld voor ALS te schenken, als je een ijsemmer op je hoofd uitkiepert. Dan hoef je niets te geven, maar moet je wel drie anderen nomineren die je dan onder druk zet om te kiezen tussen uitkieperen of schenken. Dat is toch lichte morele chantage? Natuurlijk haasten de BV’s zich om vóór het uitstorten van de emmer ijswater te vermelden dat ze toch ook een storting gaan doen, maar bovenop ‘de uitdaging’ aanvaarden. Want: zonder ijsemmer geen filmpje en geen drie nominaties bij deze nieuwe vorm van kettingbrief.

Danny Reviers, de voorzitter van de Belgische ALS Liga springt mee op de kar, en verstuurde rond 20 augustus per brief een uitnodiging naar alle ceo’s van grote bedrijven en naar alle burgemeesters, om hen te vragen om mee te doen en ook een emmer ijswater over zich uit te gieten. Als ze het spel volgens de spelregels spelen, komt er echter geen geld in het bakje van de ALS Liga, en houden ze er allemaal alleen een natte kop aan over. Het blijft een zeer bizarre actie.

Wat als …

Stelt u zich even volgende situatie voor: iemand die u niet persoonlijk kent staat voor uw huisdeur. Of laat het desnoods nog een vroegere collega op het werk zijn, die u wel nog vaag hebt gekend. Die kondigt aan dat hij u heeft ‘genomineerd’ en dat u nu de keuze heeft om binnen de 24 uur ofwel 100 euro te storten voor 11.11.11, ofwel zelf een emmer ijswater op uw hoofd uit te gieten en op uw beurt bij drie personen moet gaan aanbellen met dezelfde boodschap. Veel kans dat u de politie belt en klacht indient voor stalking en afpersing, of wellicht bent u zo welwillend dat u hem alleen ‘nomineert’, waarbij hij binnen de 24 uur psychiatrische behandeling moet zien te krijgen. Vreemd genoeg wordt een dergelijk voorval, als het verloopt via de ‘sociale media’, wel in de hele (Westerse) wereld een succesnummer, waar allerhande ‘prominenten’ zich verdringen om mee te doen. Blijkbaar zorgt een medium à la Facebook ervoor alle normale waarden om te keren. Mensen tot een handeling proberen te dwingen is plots een ‘hype’ die toegejuicht wordt, en waar zeer veel intelligente (?) mensen zich met groot enthousiasme laten door vangen. Ice Bucket Challenge is een vertoning van aggressiviteit, gecombineerd met narcisme.

Een verstandig mens

Annelies Beck liet zich niet op sleeptouw nemen door haar collega van Terzake Lieven Verstraete. Die had dinsdag 19 augustus zijn ‘nominatie’ aangenomen, en liet een emmer ijswater over zich kippen, en nomineerde daarbij, naast zijn collega Annelies Beck ook Geert Bourgeois en Kaatje van Ketnet. Annelies Beck liet woensdag op het eind van Terzake weten dat ze de ‘uitdaging’ niet opnam, en meteen een bedrag zou storten: “Ik nomineer zelf niemand, maar laat u dit vooral niet tegenhouden om goede doelen te steunen.” Een verstandig mens die probeert een primitieve kettingbrief te stoppen.

Uitsmijter

Patrik Claes, Project Coördinator bij Nema vzw, de Vlaamse vereniging neuromusculaire aandoeningen, heeft zijn bedenkingen bij de zeer grote aandacht alleen maar voor de spierziekte ALS: “Nema vzw moet - als overkoepelende vereniging voor mensen met eender welke spierziekte - aan het brede publiek de vraag durven te stellen waarom het wél lukt om mensen te mobiliseren voor ALS, en niet voor andere spierziekten. … Heel wat andere spierziekten zijn even gruwelijk en komen vijf tot tien keer vaker voor dan ALS. … Uiteraard juichen we dus de aandacht en steun voor ALS toe, maar we vragen uitdrukkelijk de ‘minder spectaculaire’ spierziekten niet te vergeten. Draag daarom de volgende ijsemmer op aan álle mensen met een spierziekte, en stel jezelf de vraag waarom je alleen doneert voor onderzoek naar ALS. Of nog beter, steun het onderzoek naar álle spierziekten, bijvoorbeeld via de internationale Téléthon-actie.” (De Standaard en De Morgen, 22 aug ’14)