De Grauwe versus het Duits Grondwettelijk Hof

In een opiniestuk in De Morgen fulmineert prof. Paul de Grauwe tegen een arrest van het Duits Grondwettelijk Hof, omdat het de onbeperkte opkoop van Staatspapieren door de ECB onwettig vindt. Volgens De Grauwe pogen die rechters  “de macht te grijpen zonder goed te begrijpen waarom ze dat doen.” Wie zich dus vragen stelt bij de oekazes van de Europese nomeklatura wordt beschuldigd een 'poging tot staatsgreep' tegen Europa te plegen. Is niet eerder de EU bezig steeds dictatorialer te worden en de democratie steeds meer uit te hollen?

Recent schreven we over het arrest van 7 februari '14 van het Duits Grondwettelijk Hof: 'Ontploft een bazooka in het gezicht van hetDuits Grondwettelijk Hof?', 11.02.14. De rechters waren van oordeel dat de Europese Centrale Bank in 2012 haar boekje te buiten ging met het goedkeuren van het OMT-programma (OMT: Outright Monetary Transactions), waarbij ze onbeperkt staatsobligaties van zwakke eurolanden mag opkopen op de financiële markten. En de rechters hadden daar stevige argumenten voor.

Een verbod op ‘solidariteit’ was in het verdrag van Maastricht voorzien, waarbij in 1992 de euro-muntunie werd afgesproken. Daarbij werd expliciet bepaald dat financiële steun voor landen met te hoge staatsschuld uitgesloten was. Er werd een strenge niet-bijstandsclausule afgesproken ('No-Bailout-Clause'), waarbij het zowel de muntunie als geheel, als de individuele lidstaten verboden werd borg te staan voor schulden van andere lidstaten. Daar werd al tegen gezondigd met de oprichting van het tijdelijk ‘noodfonds’ EFSF/EFSM, en in 2012 opnieuw met het permanent ESM-fonds, het Europees Stabiliteits Mechanisme. Het ESM moet een kapitaal van 700 miljard euro bevatten, in te brengen door de 17 deelnemende eurozone-lidstaten, waarmee landen die geen geld meer kunnen lenen tegen betaalbare voorwaarden op de kapitaalmarkt, kunnen worden ondersteund.

De Europese Centrale Bank (ECB) ging nog een stap verder, en kondigde op 6 september 2012 aan dat zij onder voorwaarden desnoods onbeperkt staatsobligaties van zwakke eurolanden zou opkopen via het zogenaamde OMT-programma. Het OMT-programma werd besloten door de ECB, zonder parlementaire goedkeuring of controle, en zonder financiële limiet. In zijn tussenarrest van 12 september 2012, dat in hoofdzaak over het ESM en het stabiliteitspact ging, werd door het Hof in Karlsruhe al aangegeven dat ze een truuk om nog meer de 'No-Bailout-Clause' te omzeilen, niet kon goedkeuren: “Het aankopen van staatsobligaties op de secundaire markt door de ECB, die gericht is op de financiering van de begroting van de lidstaten los van de kapitaalmarkten, is een omzeiling van het verbod op een monetaire begrotingsfinanciering en is dus niet toelaatbaar.”

Machtsgreep???

Professor Paul De Grauwe is het helemaal oneens met dit arrest van 7 februari '14, en schrijft daar een vlammend opiniestuk over in De Morgen van 18 februari '14, onder de titel

‘De Europese machtsgreep van de Duitse rechters is verontrustend'.

Enkele uittreksels:

“Tien dagen geleden bracht het Duitse Constitutioneel Hof in Karlsruhe zijn oordeel uit over de wettelijkheid van het OMT-programma van de Europese Centrale Bank (ECB). Dat programma, dat in 2012 werd gelanceerd, belooft dat de ECB in momenten van crisis staatsobligaties in secundaire markten zal kopen om te vermijden dat liquiditeitstekorten nationale overheden in het faillissement zouden storten….

Maar nu dreigt het Hof van Karlsruhe roet in het eten te strooien. De Duitse rechters in Karlsruhe zijn immers van oordeel dat het OMT ingaat tegen het Verdrag van de Europese Unie en dus onwettelijk is. Tegelijk sturen ze dit oordeel door naar het Europees Hof van Justitie. Dat moet over de wettelijkheid van het OMT-programma oordelen...

Maar het Hof in Karlsruhe gaat een (gevaarlijke) stap verder. De rechters schrijven dat het Europees Hof de toepassingsvoorwaarden van het OMT-programma zal moeten verstrengen om hun oordeel over de wettelijkheid van dat programma te herzien. Ze stellen in feite het volgende: wij willen dat het OMT-programma ingeperkt wordt; jullie, Europese rechters, kunnen dat doen; stuur ons de tekst terug, en wij zullen dan oordelen of het OMT-programma de test van de wettelijkheid doorstaat.

Dit is een buitengewone stap. Duitse rechters matigen zich het recht aan om de finale scheidsrechters te zijn over vragen van Europees recht. Als dit wordt toegelaten, is het hek van de dam. In elk land is er een Constitutioneel Hof dat dergelijke ambities kan koesteren. Als ze dat allemaal gaan doen, is dat het einde van de Europese Unie. Het is heel merkwaardig dat tegen deze poging tot machtsgreep van het Duitse Hof nauwelijks weerwerk is ontstaan in de lidstaten. Niemand wil Duitsland bruuskeren. Het gevolg van zo'n slaafse houding is dat Duitsland steeds meer verleid wordt om de grenzen te verleggen en de Duitse visies op te leggen aan de anderen."

Eurobonds: nog minder democratie

Is het niet eerder omgekeerd, dat de Europese bonzen steeds meer de grenzen verleggen van wat op basis van verdragen tussen de lidstaten werd afgesproken, en steeds eigenzinniger en zonder enige democratische goedkeuring of controle maatregelen beslissen die tegen de verdragen ingaan? Het is bekend dat prof. De Grauwe een fervente voorstander is van euro-obligaties (eurobonds), en ziet hij die maatregelen van het OMT-programma waarschijnlijk als een aanloop naar zijn vurig gewenste invoering van eurobonds. En nu waagt Karlsruhe het om al bezwaren te hebben tegen een veel beperktere maatregel dan eurobonds!

Tegenstanders van eurobonds menen dat de invoering ervan kan leiden tot een verminderen van de urgentie ten aanzien van het doorvoeren van bezuinigingen en structurele hervormingen in de perifere lidstaten. Het zou neerkomen op een subsidiëring van de landen met hoge schulden op kosten van de belastingbetalers in andere lidstaten. Nog volgens tegenstanders zou de invoering van eurobonds moeten gecombineerd worden met een vergaande mate van overdracht van bevoegdheden op het gebied van de overheidsbegroting en -uitgaven van alle eurozonelidstaten. Overdracht naar organisaties die geen enkele democratische legitimiteit hebben, en aan niemand verantwoording zijn verschuldigd.

Een 'prachtig' voorbeeld hiervan: het ESM-fonds

Het ESM-verdrag is een op zich staand internationaal verdrag, en geen verdragswijziging binnen de EU-regelingen. Het staat dus helemaal los van bijvoorbeeld het Verdrag van Maastricht, zodat het EU-Hof zich meer dan waarschijnlijk onbevoegd moet verklaren om het te interpeteren. In het verdrag zelf is bepaald dat vooreerst de Raad van gouverneurs een besluit neemt ‘over elk geschil tussen een ESM-lid en het ESM, dan wel tussen ESM-leden onderling, in verband met de uitlegging en toepassing van dit Verdrag, met inbegrip van elk geschil over de verenigbaarheid met dit Verdrag van de door het ESM genomen besluiten’. Pas wanneer een ESM-lid een dergelijk besluit betwist, ‘wordt het geschil voorgelegd aan het Hof van Justitie van de Europese Unie. Het arrest van het Hof van Justitie van de Europese Unie is bindend voor de partijen bij de procedure..’. Het EU-Hof komt dus pas in tweede instantie tussen, en alleen in de vorm van arbitrage, om interpretarieverschillen en geschillen tussen de leden te beslechten, niet bijvoorbeeld om de onwettigheid tegenover het verdrag van Maastricht te vonnissen. Bovendien betaalt het personeel dat bij het permanent ESM-fonds werkt geen belastingen, behalve een kleine 'eigen' afhouding door de organisatie, en is het ESM patrimonium vrijgesteld van eender welke belasting. De voorzitter van de Raad van gouverneurs, gouverneurs, plaatsvervangend gouverneurs, bewindvoerders, plaatsvervangend bewindvoerders, alsmede de directeur en andere personeelsleden van het ESM-fonds verkrijgen immuniteit van rechtsvervolging voor wat zij in hun officiële hoedanigheid hebben gedaan en zij genieten onschendbaarheid wat hun officiële papieren en documenten betreft.

Karlsruhe: behoed ons a.u.b. voor erger

Karlsruhe wijst dus ons inziens terecht op het onwettig karakter van het OMT-programma. Het weerwerk van het Bundesverfassungsgericht zorgt er ten minste voor dat er toch één instantie over waakt dat de grenzen van de verdragsafspraken niet steeds verder verlegd worden, en de visie van de Eurotechnokraten steeds slaafser geslikt wordt.

Volledig opiniestuk ‘De Europese machtsgreep van deDuitse rechters is verontrustend'