RO: Grondwettelijk Hof vernietigt een decretale ‘validatie’ die de administratie voor fouten wou indekken

Vorig jaar klaagden we het Vlaams parlement aan, dat de dekking van fouten van de administratie voorrang gaf op de rechten van de burgers op inspraak. Er was een arrest nodig van het Grondwettelijk Hof (31 juli '13) om de burger terug beter te beschermen tegen 'zijn' (?) wetgever, en zijn al beperkt inspraakrecht te herstellen.

De huidige problematiek begon met een besluit van de Vlaamse regering van 18 april 2008. Het bepaalde dat in het kader van de opstelling van ruimtelijke uitvoeringsplannen een nodig plan-MER (milieueffectrapport) naast de standaardprocedure ook kan worden opgemaakt via het zogenaamde 'integratiespoor'. Dat zou iets sneller gaan, omdat procedurestappen in elkaar geschoven worden. Zover geen probleem, maar het 'integratiespoor' voorziet ook inhoudelijke verschillen met de standaardprocedure wat de consultatie van de burgers betreft. Volgens de standaardprocedure wordt de kennisgeving van het MER openbaar gemaakt via de krant, het infoblad van gemeenten en door aanplakking. Bij het integratiespoor gebeurt de kennisgeving van het plan-MER niet met een actieve bekendmaking via een nota die de publieke consultatie aankondigt, maar staat het ergens op een website van de overheid. Bij een integratiespoor is er dus geen actieve melding en moet men permanent zeer alert zijn en regelmatig een website consulteren, terwijl de burger bij de standaardprocedure gemakkelijker de informatie gepresenteerd krijgt, via zijn krant, infobladen en aanplakking.

De Raad van State oordeelde bij arrest van 12 augustus 2011 (nr. 214.791, Peleman e.a.) dat bij het integratiespoor het gelijkheidsbeginsel wordt geschonden, een gelijkheidsbeginsel dat in artikel 159 van de Grondwet staat, en vernietigde het provinciaal ruimtelijk uitvoeringsplan 'Kleinstedelijk gebied Dendermonde', dat ondermeer de bouw van een nieuwe gevangenis in Dendermonde mogelijk moest maken.

Op basis van die uitspraak van de Raad van State kunnen burgers nu ook andere uitvoeringsplannen aanvechten die gebaseerd zijn op de integratiespoor-procedure, ook al werden die al goedgekeurd zonder dat er een procedure tegen was gestart. Hier zijn geen verjaringstermijnen aan verbonden, want de burger heeft altijd de mogelijkheid de onwettigheid van al die plannen in te roepen, op basis van artikel 159 van de Grondwet.

Het gaat om een vijftigtal ruimtelijke uitvoeringsplannen die werden goedgekeurd op basis van het integratiespoor, op basis van het besluit van de Vlaamse regering uit 2008. Die vijftigtal RUP's kunnen ten eeuwigen dage door de Raad van State nietig worden verklaard. De toepassing en afdwingbaarheid van al die plannen stond dus op de helling door het arrest van de Raad van State.

Het Vlaams Parlement beslistte in 2012 niet dat de procedure vaan die plannen moest worden overgedaan met respect voor het gelijkheidsbeginsel, maar toverde alweer een 'reparatiedecreet' uit zijn hoed om al deze dossiers geldig te verklaren via een zogenaamde 'validatie'.

Vooreerst werden ‘preventief’ al deze dossiers geldig verklaard. Bovendien werden de Vlaamse Regering, de provincieraad en de gemeenteraad per decreet bevoegd verklaard om elk ruimtelijk uitvoeringsplan dat volgens een vernietigingsarrest van de Raad van State door het bedoelde vormgebrek is aangetast, voor de toekomst opnieuw ongewijzigd vast te stellen (= vakterm voor goedkeuren).

Het vijftigtal door het parlement bij decreet bekrachtigde plannen hoeven dan niet meer voor advies naar de Raad van State bezorgd te worden, noch moet er opnieuw een aankondiging gebeuren met inspraakmogelijkheid door de burger. De wettelijk voorziene controle op de uitvoerende macht door de RvSt wordt hiermee volledig ontkracht. De afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State kan alleen bestuurlijke handelingen (gewestplanwijzigingen, vergunningen, besluiten, enz.) sanctioneren door schorsing of vernietiging, als die strijdig zijn met de geldende rechtsregels, maar kan geen rechtsregels zelf, zoals decreten, vernietigen. Daar maakt het parlement dus opnieuw misbruik van om eerdere onwettige handelingen en besluiten waterdicht te maken voor mogelijke klachten van burgers. Het Vlaams parlement komt dus alweer op om de fouten van de administratieve overheid te dekken, in plaats van op te komen voor de (al bij al zeer beperkte) rechten van de burger. Als laatste instantie blijft dan alleen nog redding mogelijk door het Grondwettelijk Hof.

Dirk Peeters (Groen) kondigde al aan tijdens de bespreking van het validatiedecreet in 2012 in de plenaire vergadering dat het decreet de toets van het Grondwettelijk Hof niet zou doorstaan: "Het Grondwettelijk Hof zal dit decreet vernietigen of ongrondwettig verklaren. De Raad van State passeren en de Grondwet negeren kan voor ons niet. Wij keuren dit voorstel van decreet niet goed."

En hij krijgt - gelukkig maar - gelijk. Het Grondwettelijk Hof vernietigde de validatietekst van 2012 op 31 juli 2013, met volgend eindbesluit:

B.11. Zoals de Raad van State, stelt het Hof vast dat het verschil in behandeling van de categorieën van personen die aan de ene of de andere procedure zijn onderworpen niet redelijk kan worden verantwoord aangezien daardoor op onevenredige wijze afbreuk wordt gedaan aan de mogelijkheid tot inspraak van bepaalde belanghebbenden bij de totstandkoming van de betrokken ruimtelijke uitvoeringsplannen.

B.12. De bestreden bepaling schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet.

Wat een blamage voor onze rechtstaat en voor het Vlaams parlement

Het Vlaams parlement zou dus in de grond moeten zinken van schaamte, dat er een rechtbank nodig is om ervoor te zorgen dat de wetgever zijn boekje niet te buiten gaat, en administratieve blunders toedekt, zelfs als het hiervoor de grondwet met voeten treedt. Benieuwd hoe het nu zal opgelost worden. De reactie van minister Muyters kondigt niets goed aan. Volgens Guy Tegenbos in De Standaard van 1 augustus '13 werk hij al "aan een nieuwe regeling die rekening houdt met de kritiek van het Hof". Met andere woorden: de plannen worden niet terug behandeld om te voldoen aan de vereisten van goed democratisch bestuur, maar er wordt een ander achterpoortje gezocht om de kritiek te omzeilen. We houden het verder in de gaten!

Documentatie:

- Eerder artikel, over het ‘validatiedecreet’ in 2012 "RO: weer eens decretale ‘validatie’ die de administratie dekt voor fouten" 

- Het betrokken arrest van het Grondwettelijk Hof: Arrest nr. 114/2013 van 31 juli 2013