Vlaanderen noch 'versteend' noch volgebouwd

Naar jaarlijkse gewoonte komt Statbel ons in januari vertellen dat België het afgelopen jaar weer wat meer is 'versteend'. In Vlaanderen zou zelfs 26,4% 'bebouwd' zijn. Misleidende statistieken, want op slechts 7% van het Vlaams grondgebied staat een gebouw.

Het persbericht van Statbel werd door de kranten min of meer ongewijzigd overgenomen. De versie van Het Laatste Nieuws:

"Eén vijfde van België is bebouwd. Dat blijkt uit statistieken voor 2010 van de FOD Economie. In totaal bestaat 6.092 km² van België uit bebouwd gebied. België versteent verder. Op 1 januari 2010 was 20 procent van het grondgebied bebouwd. In 2009 was dat 19,8 pct, tien jaar geleden 18,5 pct, twintig jaar geleden 16,3 pct en dertig jaar geleden 14,2 pct.
In 2009 kwam er 42 km² bij. In 2008 en 2007 was dat telkens 46 km². Begin 2010 bestond 6.092 km² uit bebouwd gebied. Daarmee wordt niet alleen woongebied bedoeld, maar ook fabrieksterreinen, wegen en recreatiegebied.
Brussel is voor 78,5 pct bebouwd, Wallonië voor 14,2 pct en Vlaanderen voor 26,4 pct. Woongebied neemt 8,3 pct in van het grondgebied, terreinen voor vervoer en telecommunicatie 6,5 pct. (belga/svm) "

Het artikel in HLN
De detailcijfers op de website van Statbel in 'Bebouwde gronden en aanverwante terreinen'

Vlaanderen is niet versteend noch volgebouwd

Statbel geeft de indruk dat 20% van België 'bebouwd' is en gebruikt 'versteent', in de betekenis van een perceel dat bebouwd is of verhard voor wegen of vliegvelden. Volgens hun definitie is 26,4% van Vlaanderen 'versteend'. Daarmee kunnen de groene jongens en meisjes weer gaan klagen dat 'Vlaanderen is volgebouwd' en er meer open ruimte moet komen. Zelfs als 26,4% van de percelen vol zou staan met gebouwen, zie ik nog niet goed dat Vlaanderen hiermee is volgebouwd, als er nog bijna VIER KEER meer ruimte is waar niets op staat. Trouwens, volgens het streefdoel van het Ruimtelijke Structuurplan Vlaanderen is er meer groen- dan woongebied: wonen (inclusief woonuitbreidingsgebieden!) krijgt ongewijzigd 227 500 ha toegewezen, terwijl 255 500 ha gaat naar bos, reservaat en natuur, overig groen en recreatie. Landbouwgebied is zelfs goed voor 750.000 ha (goed voor 55% van Vlaanderen). Daar staan wel boerderijen en huizen, maar niemand kan toch bij verstand beweren dat het landbouwgebied volgebouwd is.

Het vroegere 'Nationaal Instituut voor de Statistiek', nu afgekort Statbel, (of officieel ‘Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie’ van de Federale Overheidsdienst (FOD) Economie, KMO, Middenstand en Energie), komt dus op een 'verstening' van 26,4% voor Vlaanderen. Het cijfer zal wel juist zijn, maar dan moet men vooreerst ook weten dat in de statistiek van ‘bebouwde gronden en aanverwante terreinen’ niet alleen de terreinen zitten met woningen en bedrijven op, maar ook de luchthavens, wegen, steengroeven, terreinen voor telecommunicatie en zelfs voor 1,5% ‘recreatiegebied en andere open ruimten’.

Verder wil 'versteend' ook helemaal niet zeggen een gebouw, of een weg. De 78,5% 'versteend' of 'bebouwd' in Brussel, 14,2% in Wallonië en 26,4% in Vlaanderen zegt niets over de werkelijke oppervlakte ingenomen door gebouwen op die ‘bebouwde percelen’. Een 'bebouwd perceel' kan bijvoorbeeld een hoeve zijn, omringd door een immens weiland of akkers, of nog een kasteel(tje) in een groot park. Die verstening van Statbel geeft dus alleen aan op hoeveel procent van de percelen er iets staat, maar helemaal niet hoeveel procent van de ruimte echt bebouwd is. Correcter zou dus zijn te zeggen dat op 20% van de kadastale percelen een gebouw of een andere constructie staat. Hoeveel dan echt bebouwd is komt met met de statistiek van Statbel niet te weten. Het Milieurapport 2005 opgesteld onder leiding van de Vlaamse Milieumaatschappij (MiraT 2005, gepubliceerd op 16 december 2005) deed wel een berekening van de oppervlakte die echt 'versteend' was, wat het rapport noemt: verzegeling van de bodemoppervlakte door gebouwen, wegen en andere constructies. Dus niet percelen met iets 'versteend' er op zoals Statbel doet, maar de echt 'versteende' oppervlakte. MiraT kwam toen tot het besluit dat slechts 12% van de Vlaamse bodem verzegeld was (cfr. pag. 163). De analyse gebeurde op basis van een digitale rasterversie van de landgebruikslaag van de topografische kaart van het Nationaal Geografisch Instituut. De agglomeraties van Gent en Antwerpen waren tussen de 30 en 40% versteend, de meeste gemeenten in de ruit tussen Gent, Antwerpen, Leuven en Brussel tussen 10 en 20% versteend, de meeste landelijke gebieden voor minder dan 10%, zelfs sommige voor minder dan 5%. Grondig zullen die cijfers ondertussen niet gewijzigd zijn als Statbel voor de 'verstening' rekent op een aangroei van 18,5% naar 20% gedurende de laatste tien jaar. Er klopt dus niets van als men beweert dat 'Vlaanderen volgebouwd is'. Zelfs agglomeraties als Gent en Antwerpen hebben nog tussen de 60 à 70% niet versteende ruimte.

Op slechts 7% van het Vlaams grondgebied staat een gebouw

In de nieuwsbrief Mijn Huis Mijn Recht van juni 2002 publiceerden we het resultaat van berekeningen gemaakt door Thierry Dierickx van de vereniging 'Ruimte voor Mensen'. Hij baseerde zich op gegevens van het Ministerie van Financiën, Administratie van het Kadaster, die normaal als dusdanig niet gepubliceerd worden. Deze kadastrale cijfers (stand januari 2000) houden verband met de bepaling van de onroerende voorheffing. Het betreft hier dus niet het aantal of de grootte van 'percelen', maar om wat effectief 'bebouwd' is, aangezien dit de maatstaf is om de onroerende voorheffing te berekenen. De percelen worden opgedeeld in verschillende klassen, met telkens een minimum en een maximum oppervlakte per klasse. Er is dus een kleine speling mogelijk bij de berekening van de werkelijk bebouwde oppervlakte. Wanneer een industriegebouw in de klasse P5 een bebouwde oppervlakte kan hebben tussen de 400 en 499 m2, welk cijfer moet men dan nemen? Er gebeurden daarom drie berekeningen: met de maximale bebouwing, met een gemiddelde, en een derde met telkens de minimum oppervlakte.

Met de hoogste grens komt men aan 7,36% bebouwde oppervlakte aan industrie, nijverheid, huizen, hoeven, kastelen, vakantieverblijven, buildings, appartementen, handelshuizen en dienstengebouwen in Vlaanderen.
Met de 'middenweg' komt men aan 6,99%.
Met de laagste grens krijgt men 6,35%.

Men kan dus rustig stellen dat op slechts ongeveer zeven procent van de totale Vlaamse grondoppervlakte een gebouw staat. Daar moet men naturlijk nog verharde maar niet bebouwde oppervlakten bijtellen, voornamelijk voor wegen, Maar Vlaanderen volgebouwd?? Een fabeltje.

Nederland en Duitsland zeer vergelijkbaar

We onderzochten in 2006 voor Mijn Huis Mijn Recht in detail hoe Vlaanderen er wat bebouwing voorstaat in vergelijking met Nederland en Duitsland. We gebruiken terug de 'verstening' van percelen, en niet de echte bebouwing zoals berekend door het Ministerie van Financiën. Volgens het Nederlands Centraal Bureau voor de Statistiek (Bodemgebruik in Nederland, 2000, toen geen recenter cijfer beschikbaar) is, als men dezelfde categorieën als voor België neemt, 16,9% van de totale landoppervlakte van Nederland 'bebouwd' (bebouwd en semi-bebouwd gebied, inclusief verkeerswegen en recreatie, zonder waterwegen en watergebieden onderhevig aan getij). Dit zijn voor Nederland gemiddelden tussen zeer dunbevolkte gebieden als Friesland, waar het bodemgebruik voor ‘totaal bebouwd’ slechts 5,45% bedraagt, tegen 17,84% voor Noord-Brabant, 22,38% voor Utrecht en 25,16% voor Zuid-Holland. Vergelijkbare cijfers dus voor Vlaanderen met de dichtbevolkte delen van Nederland. Het valt op dat niet zozeer 'bebouwd' erg verschillend is tussen Vlaanderen (15,8% bodemgebruik) en bijvoorbeeld Utrecht (14,02%) en Zuid-Holland (14,64%), maar dat verkeer meer dan dubbel zoveel plaats inneemt in Vlaanderen (7,7%) dan in Utrecht (3,55%) en Zuid-Holland (3,79%). De files zijn er dan ook dagelijks honderden kilometer langer dan hier.

Volgens het Statistisches Bundesamt (in de Fachserie 3, Reihe 5.1, 2004) bedraagt de bebouwde oppervlakte van Duitsland eind 2004 12,8%, tegen dus 26,4% voor Vlaanderen (in 2010). Nog steeds in de betekenis van een perceel waarop iets staat. Dit is echter een onbruikbare vergelijking, want het Duitse gemiddelde omvat zeer uitgestrekte en dun bevolkte deelstaten met meerdere keren de opervlakte van Vlaanderen (Vl: 13.522 km2, 446 inw/km2), zoals Mecklenburg-Vorpommern (23 178 km2, 74 inwoners per km2), Brandenburg (29 478 km2, 87 inw/km2), Beieren (70 552 km2, 176 inw/km2) en meer bewoonde gebieden als Noordrein-Westfalen (34 084 km2, 530 inw/km2) en Berlijn (892 km2, 3 802 inw/km2). Het schortje Vlaanderen heeft geen Luneburger Heide (met 7 200 km2, meer dan de helft van Vlaanderen) of uitgestrekte wouden zoals in de deelstaten Hessen (woudoppervlakte 8 455 km2), Rheinland-Pfalz (8 236 km2 woud), Brandeburg (10 359 km2 woud), Schleswig-Holstein (11 200 km2 woud) en Beieren (24 634 km2 woud, bijna twe keer de oppervlakte van Vlaanderen...). Noordrein-Westfalen komt met 21,6% in de buurt van Vlaanderen (26,4%). Het distrikt Keulen (met de steden Keulen, Bonn, Aachen en Leverkusen), met iets minder inwoners dan Vlaanderen (4,3 miljoen, een iets grotere bevolkingsdichtheid dan Vlaanderen met 592 inw/km2) en een oppervlakte van ongeveer de helft van Vlaanderen (7.360 km2) komt op een totaal bebouwde oppervlakte van 24,3%. Ook behoorlijk in de buurt van Vlaanderen dus.

Dat zijn wel allemaal cijfers die al enkele jaren oud zijn, maar nogmaals, zoals blijft bij de statistiek van Statbel, zeer snel wijzigen die cijfers niet op een spectaculaire manier.

Vlaanderen is dus niet veel meer volgebouwd dan Utrecht, Zuid-Holland of Noordrein-Westfalen, en al zeker niet 'helemaal volgebouwd'.