Codex RO: Vlaams Parlement negeert Raad van State

Nog geen jaar na de invoering van de Codex Ruimtelijke Ordening wordt alweer een wijzigingsdecreet met 64 artikels goedgekeurd. Zogenaamd een 'reparatiedecreet' met 'techische aanpassingen' om enkele 'onvolkomenheden' weg te werken. Validatie van een hele reeks door de Raad van State vernietigde of vernietigbare ruimtelijke plannen hoort daar blijkbaar ook bij. Een zeer kritisch advies hierover van de Raad van State legt het Vlaams parlement gewoon naast zich neer. Vlaanderen in Actie? Het Vlaamse keizer-kosterregime aan het werk!

Vierenzestig wijzigingsartikels, goed voor elf bladzijden gedrukte tekst, dat is geen klein correctie- of 'repartiedecreet' meer, laat staan dat het alleen om een paar 'technische aanpassingen' zou gaan, zoals de indieners beweren. De afdeling Wetgeving van de raad van State merkte dit op in zijn advies, en somde een aantal volgens hem substantiële wijzigingen op, besproken in het artikel 'Wijzigingen Codex RO: toch naar Raad van State' van 07.05.10. Wat dit 'reparatiedecreet' allemaal regelt, staat verderop in dit artikel, met een samenvatting door de verslaggever Dirk Peeters (Groen), aangevuld met wat Lode Ceyssens (CD&V) en Wilfried Vandaele (N-VA) belangrijk vinden. Dat is duidelijk heel wat meer dan wat technische aanpassingen.

Advies Raad van State ter zijde geschoven

Het belangrijkste punt van dit zogenaamde reparatiedecreet: de validatie door het parlement van door de afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State vernietigde of potentieel vernietigbare ruimtelijke plannen. Dat punt werd reeds besproken in een eerder artikel op 24.04.10 'Wijzigingen Codex Ruimtelijke Ordening: Advies Raad van State alweer omzeild' 24.04.10 (toen met de toevoeging 'alweer omzeild', omdat er nog geen advies van de Raad van State bekend was). Uit het ondertussen gepubliceerde advies van de afdeling Wetgeving van de RvSt blijkt dat deze nogal wat bedenkingen heeft bij de voorgestelde validaties, omdat die bepalingen wel eens zouden kunnen sneuvelen voor het Grondwettelijk Hof, wegens onvoldoende motivatie van de nodige 'uitzonderlijke' omstandigheden, het niet eerbiedigen van het verdrag van Aarhus, dat verplicht tot doeltreffende inspraak met betrekking tot plannen die effecten hebben op het milieu, of zelfs kunnen indruisen tegen de Rechten van de Mens, waarbij het EHRVM zich in beginsel verzet tegen een inmenging van de wetgevende macht in de rechtsbedeling. Zware kritiek. Er was dus eigenlijk nogal wat werk nodig om dit 'reparatiedecreet' aan te passen, om het 'Grondwettelijk Hof'-bestendig te maken. Dat zag de huidige meerderheid echter helemaal anders, want het advies van RvSt leidde tot geen enkel amendement van de meerderheid, geen enkel.

Er werden in totaal 65 amendementen ingediend, waarvan 25 door de indieners, om de tekst van hun reparatiedecreet nog verder ... te repareren, maar iets in verband met het advies van de RvSt zat daar niet bij. (Naast die 25 van de meerderheid waren er ook nog 19 amendementen van de VLD, 5 van Groen, 8 van het VB en 8 van LDD). Groen diende een amendement in om de hele validatieregeling uit het decreet te schrappen, wat 'uiteraard' weggestemd werd. Wilfried Vandaele (N-VA) bleef stellen dat de indieners alleen een technische bijsturing van de Codex RO voor hadden. En omdat de amendementen van de oppositie verder gingen dan een 'technische bijsturing', werden ze niet aangenomen. Het is eens een nieuw argument om de gangbare manier van werken te rechtvaardigen: amendementen van de oppositie werden in de regel al altijd verworpen, hoe zinnig ze ook zijn.

Volgens de logica van Wilfried Vandaele & Co is de validatie van een aantal vernietigde of vernietigbare ruimtelijke plannen dus niets meer dan een 'technische bijsturing'. Het advies van de RvSt werd met moeite in de commissie besproken, en dan alleen maar om het af te wimpelen. Ook de N-VA heeft de trukken van de parlementsfoor dus al goed onder de knie. Wilfried Vandaele liet opmerken dat de techniek van validatie al in de huidige Codex RO is ingeschreven. "De decreetgever wilde niet dat een gewestplan helemaal onderuit wordt gehaald wegens vormfouten die van ondergeschikt belang zijn in vergelijking met de inhoudelijke afweging die over het plan werd gemaakt. Indien een besluit tot vaststelling van een gewestplan wordt vernietigd, creëert dit ook rechtsonzekerheid voor de betrokkenen". ..

Commentaar: Validatie? Waarover hebben we het? Toch niets aan de hand... Hebben we al eerder gedaan... Hij verwees daarbij voor alle veiligheid niet naar de validatieprocedure voor het Deurganckdok, waarbij toen de parlementsleden op hun communiezieltje beloofden: 'zoiets nooit meer!'. Ondertussen wordt minstens al de derde keer hetzelfde principe toegepast. Zeg dus zeker in de politiek nooit 'nooit', blijkt al weer..

Lode Ceyssens (CD&V) benadrukte dat in het voorstel van decreet "de mechanismen van bijzondere validering de Vlaamse Regering machtigen tot het nemen van in wezen regulariserende beslissingen die uiteindelijk niet verschillen van de aanvankelijke gebrekkige beslissingen. De totstandkoming van een nieuwe beslissing in juridische omstandigheden die verschillen van deze die oorspronkelijk voorhanden waren, waarborgt dat de rechtsonderhorige opnieuw de rechterlijke waarborgen geniet ten aanzien van de regulariserende beslissing, zij het dat per onderscheiden bijzonder valideringsmechanisme telkens één enkele vooraf bij decreet bepaalde rechtskritiek niet meer kan worden ingeroepen. De rechtsbescherming wordt daardoor niet op essentiële wijze aangetast."

Commentaar: toch ontroerend, een parlement dat bekommerd is om de rechtszekerheid van de burger, en daarom de hele hierarchie van normen op zijn kop zet, en een advies van de afdeling Wetgeving van de Raad van State volledig naast zich neerlegt. Een parlement dat zich dus opnieuw in dienst stelt van een nalatige en slordige administratie, in plaats van als parlement toezicht te houden op de correcte werking van de uitvoerende macht. Het parlement eist niet dat de administratie haar werk overdoet, dit keer met eerbiediging van alle procedures. Het onderzoekt zelfs niet eens wanneer wie welke fouten heeft begaan, of om hoeveel en welke plannen het gaat. Het geeft de administratie een blanco cheque: bepaal zelf maar wat moet geregulariseerd worden... Waarom laat het parlement zich als een knechtje door de administratie gebruiken om haar rommelwerk in blok te 'valideren'?

Wat regelt het 'reparatiedecreet' zo allemaal?

1. Volgens de verslaggever Dirk Peeters (Groen) in de plenaire zitting zijn er "een hoop technische details, maar die zijn niet allemaal even klein". En hij somt op:

"Er is een specificering betreffende de stedenbouwkundig ambtenaar. Er zijn wijzigingen mogelijk op stedenbouwkundige voorschriften, bijvoorbeeld de regeling van fotovoltaïsche cellen in de dakhelling en de regeling voor onderhoudswerken. Het voorkooprecht wordt vastgesteld door de overheid zelf met een maximumduur van 15 jaar. Er gebeurt een aanpassing in het Wetboek van inkomstenbelastingen wat de planbatenregeling betreft. Op het vlak van sociale huisvestingsmaatschappijen is in een regeling voorzien voor de bouwvergunning voor wegenis. De verwijzingen naar het Bosdecreet zijn in de teksten opgenomen in plaats van steeds de teksten van het Bosdecreet te herhalen. Er wordt voorzien in uitbreidingsmogelijkheden voor zonevreemde instellingen voor jeugdwerk. Er is een correctie doorgevoerd in de koppeling bouwvergunning-milieuvergunning specifiek voor wat de melding betreft. Er is een verduidelijking ingebracht voor het verval van het planologisch attest als er na 1 jaar nog geen bouwvergunning is afgeleverd. Bij de behandeling van de bouwvergunningsaanvragen werden technische details aangepast over aanplakking, bekendmaking, handtekening, openbaar onderzoek en adviesaanvragen.

Wat betreft de werking van de Raad voor Vergunningsbetwistingen is er een praktische regeling getroffen zowel voor de taak van de voorzitter als van het personeel, de handtekeningbevoegdheid en het onderscheid tussen rolrecht en griffierecht. Er is een verfijning doorgevoerd op het vlak van de informatieplicht om misleidingen te voorkomen. Bij de Hoge Raad voor het Handhavingsbeleid is de eenvoudige afdoening met één lid van de raad afgeschaft.

Er is een validatieregeling voor de gewestplannen en uitvoeringsplannen doorgevoerd die onder meer bepaald dat er geen decreet meer nodig is van het Vlaams Parlement, maar dat de beslissingen van de Vlaamse Regering voldoen. Er is ook een validatieregeling voor die gewestplannen en ruimtelijke uitvoeringsplannen belast met een vormfout op het vlak van adviesverlening door de regionale commissie van advies. Er is de validatieregeling voor de bijzondere plannen van aanleg (BPA) in uitvoering van eerdere onwettige gewestplanvoorschriften.

Ten slotte wordt hoofdstuk III van het decreet van 20 maart 2006 aangepast om een regeling te hebben op het vlak van de toebedeling van de oude dossiers aan de Vlaamse Commissie voor Ruimtelijke Ordening (VLACORO) en de verdeling tussen de oude VLACORO, de Strategische Adviesraad Ruimtelijke Ordening - Onroerend Erfgoed (SARO) en de nieuwe VLACORO."

En hij eindigt zijn verslag in de plenaire zitting met een bedanking voor de commissiesecretaris: "Ik sta er ook op uitdrukkelijk de commissiesecretaris te bedanken voor zijn werk. De commissie verloor immers meer dan eens de trappers, en hij wist dan toch wel de stemmingen over artikelen in volgorde te houden en in goede banen te leiden." De trappers kwijt, blijkbaar niet alleen als het om validatie gaat...

2. Lode Ceyssens (CD&V) belichte een aantal elementen die de CD&V-fractie belangrijk vindt: "Wat tot ergernis heeft geleid bij menig lokaal bestuurder, was natuurlijk het feit dat aankondigingen van een vergunning volledig moesten worden aangeplakt. Dat zetten we vandaag recht. Voor de zonnepanelen is er ook veel verbeterd. In het verleden hebben we al eens geprobeerd om ze vrij te stellen van vergunning. Er was ook nog de problematiek van afwijkingen van stedenbouwkundige voorschriften waarin dakbedekking in oudere verkavelingen was vastgelegd. Het gaat om ongeveer de helft van alle aanvragen voor zonnepanelen. Deze anomalie is rechtgezet. Ten slotte doen we met dit voorstel ook een inspanning om de verkoop van woningen te vereenvoudigen zonder de bescherming van eventuele kopers af te bouwen. Zowel particuliere verkopers als professionelen kunnen hierdoor al publiciteit voor hun vastgoed maken, terwijl ze nog wachten op de stedenbouwkundige inlichtingen, die weliswaar al aangevraagd moeten zijn."

Commentaar: De politieke zeden is blijkbaar erg ruw geworden. Het respect voor een verkavelingsvoorschrift moet wijken voor de lobby van de voorstanders van zonnepanelen en zonneboilers. Dat dit niet zonder vergunning of akkoord binnen de verkaveling mag, is blijkbaar 'een anomalie'... Heel wat verkavelingsvoorschriften beperken meestal het materiaalgebruik op daken tot bijvoorbeeld pannen en leien. In dat geval is er tot nu voor de plaatsing van zonnepanelen toch een stedenbouwkundige vergunning nodig en moet een afwijking van de verkavelingsvoorschriften worden aangevraagd, wat in veel gevallen de goedkeuring van de andere bewoners van de verkaveling vereist. Voor groene jongens is dit "een omslachtige procedure, die voor heel wat administratieve overlast zorgt" (BBL). En dus wordt de zaak omgedraaid: waar zonnepanelen niet expliciet verboden zijn, zijn ze nu toegelaten: zonder vergunning, zonder wijziging van de verkavelingsvoorschriften, zonder goedkeuring van de andere bewoners. Zelfs als de verkaveling dus bepaalt dat alleen pannen en/of leien mogen gebruikt worden. Pech: u had beter moeten weten. Het volstaat volgens de decreetgever niet dat de verkavelingsvoorschriften bepalen wat wel mag gebruikt worden, men mag ook niet vergeten op te sommen wat allemaal niet mag gebruikt worden. Durft men zoiets 'rechtszekerheid' noemen? Als de zinklobby nu eens in actie schiet, zal men dan ook zinken daken toelaten zonder vergunning, voor zover ze niet expliciet verboden zijn in de verkavelingsvoorschriften?

3. Wilfried Vandaele (N-VA): "Om te vermijden dat de inhoudelijke discussies die tijdens de vorige legislatuur zijn gevoerd, opnieuw zouden worden gevoerd en om te vermijden dat zaken waarover een jaar voordien een parlementaire meerderheid tot stand was gebracht, opnieuw op de helling zouden worden geplaatst, hebben we ons bewust tot technische reparaties beperkt ... binnen de krijtlijnen van de bestaande codex.... Desondanks gaat het hier om belangrijke reparaties. Ik geef enkele voorbeelden. De gemeenten kunnen makkelijker een intergemeentelijk stedenbouwkundig ambtenaar aanduiden. De duur van het voorkooprecht door de plannende overheid kan in een ruimtelijk uitvoeringsplan worden bepaald. Er is wel een maximum. We hebben hierbij voor de gulden middenweg gekozen. De Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten vroeg 25 jaar. Het is 15 jaar geworden. In bepaalde omstandigheden kunnen plannen in beroep worden aangepast. De plaatsing van zonneboilers en -panelen wordt in een aantal gevallen vergemakkelijkt. Er komt een aanpassing met betrekking tot het verval van planologische attesten. Er komt duidelijkheid over de strafbaarheid van vrijgestelde handelingen die strijdig zijn met de lokale voorschriften. Er komt een oplossing voor de vergunningen voor semipublieke rechtspersonen. De onafhankelijkheid van de stedenbouwkundig ambtenaar wordt helder. De delegatiebevoegdheid naar het gemeentepersoneel wordt beter omschreven. De aanplakking wordt vereenvoudigd. De bepalingen over de werking van de Raad voor Vergunningsbetwistingen en over de Hoge Raad voor het Handhavingsbeleid worden verfijnd. De gunstige regeling voor aanvragen in woonuitbreidingsgebieden wordt verruimd. De regeling betreffende het verval van verkavelingen is bijgesteld."

Commentaar: ... wat tot ergernis leidde bij menig lokaal bestuurder... een regeling voorzien voor de bouwvergunning voor wegenis van sociale huisvestingsmaatschappijen... gemeenten kunnen makkelijker ... de VVSG vroeg... strijdig met de lokale voorschriften.. de onafhankelijkheid van de gemeentelijke stedenbouwkundige ambtenaar.. de delegatie naar het gemeentepersoneel.. regeling voor woonuitbreidingsgebieden wordt verruimt.. Het is duidelijk dat de meeste 'technische reparaties' heel gericht zijn op de belangen van de gemeenten, en niet op vereenvoudigingen voor de burger. (Voorstellen in die richting van de VLD werden afgekeurd, want ... geen technische reparaties). Dat hoeft ook niet te verwonderen, gezien men toch nooit beter gediend wordt dan door zichzelf: zes van de zeven indieners van het wijzigingsdecreet zijn betrokken bij het bestuur van een gemeente. Wilfried Vandaele (N-VA) is schepen in De Haan, Lode Ceyssens (CD&V) is burgemeester van Meeuwen-Gruitrode, Bart Martens (SP.A) is gemeenteraadslid in Antwerpen, Valerie Taeldeman (CD&V) is schepen van Maldegem, Michèle Hostekint (SP.A) is voorzitter van de gemeenteraad van Roeselare en Tinne Rombouts (CD&V) is eerste schepen van Hoogstraten. Alleen indienster Liesbeth Homans (N-VA) heeft geen functie in een gemeente. Heet zoiets in de gewone wereld niet 'belangenvermenging'?

Stemmen van de oppositie: wat niet aanvaard werd

1. Dirk Peeters, namens Groen:

"We betreuren ten zeerste dat de commissie niet meer heeft gedaan met het advies van de Raad van State, dat toch wel kritisch was over de validatieregeling. We betreuren dat die regeling toch is opgenomen, hoewel de Raad van State stelt dat we wat dat betreft op gespannen voet komen met het Verdrag van Aarhus en de Europese Plan-MER-richtlijn. Als de Vlaamse Regering uitspraken van de Raad van State naast zich kan neerleggen, dan vinden we dat heel gevaarlijk. We vinden het wetgevend werk dat eraan voorafgaat belangrijker en willen de Raad van State respecteren, niet pareren."

2. Mercedes Van Volcem (VLD)

"Zo gaan wij totaal niet akkoord met het verlengen van de termijn voor de uitoefening van het voorkooprecht van 8 tot 15 jaar. Dat betekent zelfs een verdrievoudiging ten opzichte van de initiële termijn van 5 jaar, zoals ingeschreven in het oorspronkelijke decreet van 18 mei 1999. Met de Vlaamse codex van vorig jaar was een aanvaardbaar compromis van 8 jaar tot stand gekomen. Een bijkomende verlenging van de voorkooptermijn zal eerder een rem zetten op valabele private investeringsprojecten en zal overheden aanzetten tot een afwachtende houding. Het kan niet de bedoeling zijn om een ontwikkelaar 15 jaar te laten wachten vooraleer hij rechtszekerheid krijgt over de realisatie van zijn project. Om die reden kunnen wij deze verlenging tot 15 jaar niet steunen.

Collega’s, onze fractie wou ook een andere onduidelijkheid uit de wereld helpen: de onduidelijkheid met betrekking tot werken aan constructies waarbij de bouwovertreding verjaard is. In de codex werd vorig jaar ingeschreven dat constructies die aangetast zijn door een misdrijf, doch waarbij ofwel de door de rechter bevolen bouw- of aanpassingswerken zijn uitgevoerd ofwel de door de rechter bevolen meerwaardevergoeding is betaald ofwel de in een minnelijke schikking vastgestelde plichten zijn uitgevoerd, door de overheid moeten worden gedoogd. Die gedoogregeling werd door de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening expliciet uitgebreid naar gevallen waarin de overtreder zich volledig heeft gedragen naar de verplichtingen die door een minnelijke schikking worden vastgelegd. De constructies die met toepassing van het voorgaande gedoogd worden, zijn weliswaar geen vergunde constructies, ook al is het in principe mogelijk om een regularisatievergunning aan te vragen. Minder duidelijk is echter het lot van constructies die getroffen zijn door een stedenbouwkundige inbreuk die wegens de verjaring ervan geen voorwerp meer kan uitmaken van een herstelvordering van overheidswege. Dergelijke constructies worden ook noodzakelijkerwijs gedoogd maar vallen niet onder het voorgaande aangezien geen sprake is van krachtens een herstelvonnis of een minnelijke schikking uitgevoerde werken of van betaalde meerwaardesommen. Om deze belangrijke leemte op te vullen, hadden wij voorgesteld dat onderhoudswerken aan verjaarde constructies geen stedenbouwkundig misdrijf uitmaken. Het gaat daarbij enkel om onderhoudswerken, wat volledig strookt met de filosofie van de codex. Jammer genoeg is de meerderheid hiervoor niet te vinden."

3. Patricia De Waele (LDD): "Voorzitter, ik wens van de gelegenheid gebruik te maken om mijn voorstel van decreet betreffende een betere regeling voor de herhuisvesting van de permanente bewoners van weekendverblijven even toe te lichten. Het is jammer dat dit voorstel van decreet in de commissie niet is aanvaard. Die regelgeving bepaalt voor de permanente bewoning van weekendverblijven een uitdovend woonrecht als basisprincipe. Permanente bewoners van weekendverblijven kregen in afwachting van hun herhuisvesting een verlenging van hun tijdelijke woonrecht, nog tot 2029. In hoofdstuk 5 van de Vlaamse codex wordt dat uitdovende woonrecht beschreven. De passus luidt als volgt: “Permanente bewoners van weekendverblijven zijn ertoe gehouden in te gaan op het eerste aanbod tot herhuisvesting van overheidswege op straffe van verval van hun woonrecht.” Dat betekent, collega’s, dat de bewoners van weekendverblijven niet de vrije keuze hebben die door de overheid normaal wordt aangeboden om een herhuisvesting te weigeren. Als zij wel weigeren, verliezen zij hun tijdelijke woonrecht. De betrokkene riskeert een woning aangeboden te krijgen die absoluut niet tegemoetkomt aan zijn/haar behoeften of die het harmonisch functioneren van het gezin dreigt te ontwrichten en zo verder. Om die discrepantie in de regelgeving te verhelpen en om een eenduidig en transparant kader te scheppen waardoor eigenaars van weekendverblijven hun woonrecht kunnen blijven uitoefenen, heb ik dit voorstel ingediend. Het voorstel van decreet wil deze mensen, die het slachtoffer worden van hun eigen vooruitziendheid, hetzelfde recht geven als elke andere persoon die op een wachtlijst staat van sociale huisvestingsmaatschappijen. (Pieter Huybrechts e.a. (Vlaams Belang) hadden een gelijkaardig voorstel ingediend. Ook dat werd weggestemd.)

Commentaar: de Vlaamse keizer-koster is uiterst mild met zijn administratie, maar des te hardvochtiger met de burger. Alleen wie in een als weekendverblijf vergund huis(je) permanent woont, kan zo een tijdelijk woonrecht krijgen. Geen vergund weekendverblijf, geen tijdelijk woonrecht. Er zijn nog wat andere voorwaarden aan verbonden. Men raakt dat woonrecht dus kwijt, als men niet ingaat op 'eender welk' voorstel tot herhuisvesting. Een beetje mildheid kan er blijkbaar zelfs bij een tijdelijke maatregel niet van af, al zijn er 75.000 'wachtenden vóór u' voor een sociale woning. (Zie ook artikel 'Woonrecht: dode mus', 20.03.09 )

Het decreet

VOORSTEL VAN DECREET van de heren Wilfried Vandaele, Lode Ceyssens en Bart Martens, de dames Liesbeth Homans, Valerie Taeldeman, Michèle Hostekint en Tinne Rombouts houdende aanpassing van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening van 15 mei 2009 en van het decreet van 10 maart 2006 houdende decretale aanpassingen inzake ruimtelijke ordening en onroerend erfgoed als gevolg van het bestuurlijk beleid – 349 (2009-2010) – Nrs. 1 tot en met 13. Volledig parlementair dossier, hier ...

Het voorstel werd op 16 juni '10 aangenomen in de commissie, met 8 stemmen tegen 4 bij 3 onthoudingen. Het werd behandeld in de plenaire vergadering van woensdag 7 juli en goedgekeurd op donderdag 8 juli 2010: 101 leden hebben aan de stemming deelgenomen; 57 leden hebben ja geantwoord; 18 leden hebben neen geantwoord; 26 leden hebben zich onthouden.