Particratie in de praktijk

We moesten geloven dat Ingrid Lieten een 'wit konijn' was. Blijkt dat ze een felrood konijn is, dat al jaren tot de intimi van de partijtop behoort, 'zielsverwant' is met de voorzitster van de partij, Caroline Gennez, die bepaalt wie waar en wanneer aan de bak komt. Een stukje over de macht van een partijvoorzitter. En over de praktijk van wat ResPublica noemt "de achterkamertjespolitiek, de ons-kent-ons-cultuur, de bureaucratische overwoekering van een steriel regionalisme dat zich van het historisch gegroeide democratisch deficit niet kan ontdoen."

Zaterdag 12 dec verscheen in De Standaard een interview over 2 bladzijden met Caroline Gennez. Met als 'premie' een foto van haar over een hele bladzijde, in een soort gestreept matrozentruitje. Daarin zegt ze dat zij Ingrid Lieten gevraagd heeft om viceminister-president te worden. 'Gevraagd?' Is het niet eerder: voor de partij op mijn bevel naar de Vlaamse regering gedetacheerd? Want in de kranten kon men toch bij de vorming van de regering lezen dat Lieten viceminister-president werd voor de SP (niet van, maar voor de SP, of nog .. om de belangen van de SP in de regering te behartigen). Als men wat in het online 'archief' van DS van de laatste maanden bladert, kan men beter overzien hoe - in dit geval bij de SP - een partijvoorzitter/voorzitster alle touwtjes in handen heeft. (Ik heb mijn opzoekingen in het Standaard-archief beperkt tot 'Ingrid Lieten' - aangevinkt: 'Exacte woordcombinatie').

Exit Dirk Wauters

Neem bijvoorbeeld het ontslag van de baas van de VRT Dirk Wauters.
Vraag in dat interview met Gennez: "Om toch nog even op de VRT terug te komen: u kunt toch niet ernstig ontkennen dat de socialisten een erg actieve rol hebben gespeeld in het afscheid van gedelegeerd bestuurder Dirk Wauters?"
Antwoord: "Het is normaal dat de minister van Media (Ingrid Lieten, red.) een actieve rol speelt als er over de VRT gepraat wordt. Maar nee, we hebben niet gespind. Na een gesprek tussen het kernkabinet en Dirk Wauters is in onderling overleg besloten om de samenwerking stop te zetten. We willen vooral dat de VRT een sterke openbare omroep is."

"We hebben niet gespind", beweert ze, zonder te verpinken. Meer nog: "Met de hand op het hart: ik doe nooit mee aan gespin en politieke spelletjes. Ik walg daar van, net zoals de mensen." (*) Wat lees ik een week ervoor (DS za 5.12.09)? Dat Lieten eerder kandidaat was om Tony Mary op te volgen aan het hoofd van de VRT, maar 'van de partij' (de voorzitter dus) toen bij De Lijn moest blijven zitten. En enkele weken voor het mandaat van de voorzitter van de raad van bestuur Guy Peeters nu ten einde loopt (NvdR: hij is tevens voorzitter van de socialistische mutualiteiten), wordt Wauters, opvolger van Tony Mary, buitengegooid. Verder kon men op za 5.12 lezen: "Hier en daar werd erop gewezen dat de baas de besparingsoefeningen tot nu toe zonder grote ongelukken had geleid (en dat hij werd tegengewerkt door zijn eigen management)." Dus zo slecht had hij het blijkbaar niet gedaan, en toch moest hij opstappen.

Verder lees ik nog in dat artikel: "Vraag blijft waarom de SP.A precies deze week voluit de forcing begon te voeren. Na het lek (NvdR: De Morgen, die op vrij 4.12 details over de 'bijzonder geheime vergadering' de dag ervoor tussen de voorzitter en ondervoorzitter van de raad van bestuur van de VRT en het kernkabinet van de Vlaamse Regering publiceerde) was de voorzitster van de SP.A, Caroline Gennez, de enige toppolitica uit de meerderheid die publiek de druk op Wauters opdreef. Blijkbaar was er toch enige haast mee gemoeid voor de socialisten. Kennelijk moest Guy Peeters de nieuwe minister van Media, Ingrid Lieten, voor zijn afscheid als bestuursvoorzitter over enkele weken, nog een laatste dienst bewijzen. Na jaren praktijkervaring in de coulissen van de macht is Guy Peeters erg bedreven in dergelijke 'manoeuvres in the dark'. 'Het is allemaal erg cynisch', zei een topliberaal vrijdagavond. 'Toen we een vervanger zochten voor Tony Mary, had Lieten zelf interesse. Van haar partij moest ze toen echter bij De Lijn blijven. Uiteindelijk zijn we zo bij Dirk Wauters beland. En die wordt nu door Lieten mee kaltgestellt.' Ook bij de N-VA was de nasmaak enigszins wrang: 'De SP.A heeft dit ongelooflijk vuil gespeeld'."

Waarom Guy Peeters 'nog een laatste dienst moest bewijzen' aan Lieten, daarbij dus sterk gesteund door - of in opdracht van ? - Gennez, zullen we wellicht nooit weten. Moet er dringend een SP-getrouwe baas bij de VRT komen? Staat er iemand op het carrièreplanningslijstje van Gennez die daar nu naartoe moet? En kreeg Lieten juist daarom van Gennez ook de bevoegdheid over 'Media'? Op de website van De Morgen (za 5.12.09) schrijft Walter Pauli over het ontslag van Wauters: "De sp.a had haar zaken trouwens blijkbaar behoorlijk doorgepraat, want vrijdagochtend op De ochtend (Radio 1) voorspelde de socialistische voorzitter van de mediacommissie in het Vlaams Parlement, Philippe De Coene, ongeveer wat er te gebeuren stond (ook wat niét aan de orde was). Zijn CD&V-collega Carl Decaluwé wist tijdens hetzelfde gesprek met grote stelligheid te melden dat de positie van Wauters voor CD&V niet ter discussie stond. Om een paar uur later te vernemen dat de Vlaamse regering - dus zijn eigen CD&V-minister-president Kris Peeters - afscheid had genomen van Dirk Wauters." Behoort het vertrek van Wauters tot een ruimere, vertrouwelijke postjes-deal tussen de SP- en CD&V-voorzitsters?

Pas op donderdag 10 december, dus pas bijna een week na zijn ontslag door 'de Vlaamse regering' (dus: door Ingrid Lieten), krijgen we in DS te horen dat over dat ontslag ('zelfs niet informeel') in de raad van bestuur van de VRT werd gesproken. Dinsdag 8 dec verklaarde Ingrid Lieten in de Commissie Media van het Vlaams Parlement nog dat Dirk Wauters' hoofd al veel langer op het kapblok lag en dat de Vlaamse Regering het advies van de raad van bestuur had gevolgd. Lieten: "Het zou net van politieke inmenging getuigen mocht de Vlaamse regering tegen het advies van de raad van bestuur ingegaan zijn. Wie kan het functioneren van de VRT beter inschatten dan de raad van bestuur?" (**) Volgens niet bij naam genoemde bestuurders in DS van 10 dec is het ontslag helemaal niet besproken in de raad van bestuur, en zelfs nog meer: Guy Peeters en de ondervoorzitter Annelies Van Cauwelaert (CD&V) zegden hen op de vertrouwelijke bijeenkomst met het kernkabinet alleen de Vlaamse regering meegedeeld te hebben dat Dirk Wauters niet meer kon functioneren, maar ook zij zouden níet expliciet om het ontslag van Wauters gevraagd hebben. Die beslissing is volgens beiden daags nadien genomen door de Vlaamse regering. In klaartekst: door de bevoegde minister, Lieten. De sp.a had haar zaken dus inderdaad behoorlijk doorgepraat. De topman van de VRT zou nu één jaar ontslagvergoeding krijgen. Dat zou een 'politiek correct bedrag zijn', wat veel politieke partijen vragen als alternatief voor de 'soms exuberante afscheidspremies voor managers'. Ter info: afscheidsnemende parlementsleden krijgen een 'afscheidspremie' van één tot vier jaar doorbetaling van het loon van parlementslid en bovenop krijgen ze tijdens diezelfde periode ook nog de (van belastingen vrijgestelde) onkomstenvergoeding van een zetelend parlementslid. (***)

"Het voorrecht van de voorzitter"

Omdat Gennez Frank Vandenbroucke niet aanduidde als minister is er nogal wat heibel geweest in die partij. Wat is daar over te lezen in DS van 7.12.09, na een bijeenkomst van haar partij: "Toch is Gennez er niet in geslaagd alle plooien glad te strijken. Verschillende afdelingen vonden de nota niet verregaand genoeg. Zij hadden voorstellen geformuleerd om de statuten te wijzigen en daarin uitdrukkelijk te vermelden dat ministers alleen kunnen worden aangesteld als ze op een lijst hebben gekandideerd, wat met Ingrid Lieten niet het geval was. Gennez wilde daar evenwel niet op ingaan en veegde die voorstellen op voorhand van tafel. 'Het is nu niet opportuun om de statuten te wijzigen, anders zijn we te veel met onszelf bezig', vond ze. Opmerkelijk is dat ze na haar ronde langs de provinciale congressen te elfder ure nog één zinnetje aan de werknota had toegevoegd: 'De aanduiding van ministers (en staatssecretarissen) is het voorrecht van onze voorzitter. De voorzitter kiest in principe uit verkozen mandatarissen.' 'In de praktijk verandert er eigenlijk niets', zei Gennez achteraf."

Goed gevonden toch: geen statutenwijziging, want "anders zijn we teveel met onszelf bezig". De aanduiding van de ministers blijft dus het voorrecht van de voorzitter. En die hoeven niet aan verkiezingen deel te nemen, als het maar trouwe partijsoldaten zijn.

Het felrood konijn

In de zomer kon men lezen: "Ingrid Lieten, viceminister-president in de nieuwe Vlaamse regering voor SP.A, heeft in de aanloop naar de verkiezingen het lijsttrekkerschap aangeboden gekregen voor haar partij in Limburg. Lieten weigerde het aanbod. Dat schrijft de krant De Morgen zaterdag op basis van prominente partijbronnen. Ingrid Lieten werd exact een week geleden door SP.A-voorzitster Caroline Gennez voorgesteld als het 'witte konijn' van de ministerverdeling. Lieten kreeg als neofiet in de actieve politiek meteen een loodzware topportefeuille. Behalve 'vice' in de regering-Peeters heeft ze ook de bevoegdheid over Innovatie, Overheidsinvesteringen, Media en Armoedebestrijding. Uit een reconstructie van de gedwongen exit van oud-minister Frank Vandenbroucke uit de regering in De Morgen blijkt nu evenwel dat Lieten niet echt 'wit' is. De partijtop wou haar al voor de verkiezingen aan boord hijsen als lijsttrekker in Limburg, maar dat zag de nu gewezen topvrouw van De Lijn toen niet zitten." (DS 18.07.09)

Nog enkele uittreksels uit die periode. Van een wit konijn kan men niet spreken, wel van een oudgediend felrood trouw partijkonijn:
- "Ingrid Lieten zit al jaren in de inner circle van Steve Stevaert. Caroline Gennez en Pascal Smet werden allebei door Steve gelanceerd in de nationale politiek ... Ingrid Lieten loste dit probleem op (NvdR: dat Gennez niet terug Vandenbroucke wou aanduiden als minister). Niemand zou de autoriteit van de directeur-generaal van De Lijn in twijfel trekken. Gennez kent haar al jaren en raakte gecharmeerd door de manier waarop ze haar bedrijf leidde. De twee zijn zielsverwanten in de wijze waarop ze de bedrijfscultuur van de toekomstige SP.A zien. Met een gerust hart vertrouwde Gennez haar ook het vice-minister-presidentschap toe." (DS 17.07.09)
- "Als parapoliticus is Lieten bovendien begaan met het lot van de Vlaamse socialisten. De sterke vrouw van De Lijn heeft een duidelijke visie op de partij. Voor Gennez groeide ze uit tot een echte zielsverwant." (DS 13.07.09)
- "Voor buitenstaanders was het misschien een verrassing dat de directeur-generaal van de vervoersmaatschappij De Lijn tot minister werd benoemd. Maar niet voor mensen uit haar omgeving. Wie met haar samenwerkte, wist al langer dat ze genoemd werd als toekomstig minister en dat ze dat zelf ook graag wilde. En dat het al langer klikte tussen haar, SP.A-voorzitster Caroline Gennez en Limburgs provinciegouverneur Steve Stevaert was geen geheim." (DS 13.07.09)
- En wie is dat 'wit konijn' volgens socialist en politicoloog Carl Devos: "Lieten is een gewaardeerd en loyaal bestuurder, communiceert goed en behoort al jaren tot de intimi van de partijtop." (DS 13.07.09)

Het verhaal van partijvoorzitster Gennez, en Lieten versus Vandebroucke: wie braaf is krijgt lekkers, wie stout is de roe.

Bedenking: de machtigste vrouw van Vlaanderen?

Lieten werd verschillende jaren op rij door Trends uitgeroepen tot 'de machtigste vrouw van Vlaanderen'. In 2006 werd ze door de Vlaamse Vereniging voor Bestuur en Beleid gekroond tot overheidsmanager van het jaar.
Zou dat niet eerder 'SP-manager van het jaar bij de overheid' moeten zijn? En waarom Trends Lieten uitriep tot 'machtigste vrouw van Vlaanderen' is mij helemaal een raadsel. Omdat ze de baas is van veel bus- en tramchauffeurs? De Lijn, dat is toch een wat overroepen verhaal. De Lijn kost meer dan één miljard euro per jaar, en slechts 15 procent van de kosten worden gedekt door reizigersinkomsten. Uit een internationale vergelijking met regio's als Schotland of Noordrijn-Westfalen zou blijken dat een miljard 'normaal' is. Maar omdat hier gekozen is voor goedkoop en zelfs gratis rijden, moeten we allemaal handenvol geld bijpassen. Bij buitenlandse vervoersmaatschappijen liggen de reizigersinkomsten twee tot zelfs drie keer hoger. Wie nooit een tram of bus neemt, moet hier dus mee betalen. Drie keer hoger dan 15%, betekent 45%. En 45% van 1 miljard, dat is 450 miljoen euro (of meer dan 18 miljard frank). Dus heel, heel veel geld. Waarom maakt men daar geen belastingsvermindering van, en elk betaalt (een groter deel van) zijn ticket, zoals ergens anders normaal is? Maar zo zijn we weer aan het begin: de macht van de partijvoorzitter. Want dat handenvol geld stoppen in De Lijn begon toch allemaal met het gratisverhaal van Stevaert?

Toemaat

Terwijl ik in het archief bladerde, stootte ik ook nog op het volgende: "De kabinetten hebben nog andere wagens in gebruik dan die van de minister. Het kabinet-Peeters heeft met tien auto's het meest uitgebreide wagenpark. De viceminister-presidenten Ingrid Lieten (SP.A) en Geert Bourgeois (N-VA) hebben er respectievelijk zeven en zes". (DS 29.10.09). Met bus en tram rijden die dus niet, zelfs niet als ze (bijna) gratis mogen. Een van de vele voorbeelden waarvoor onze belastingen door de nomenclatura misbruikt worden. Want veel kleintjes samen maken een grote som.

--------------------------------------------------

(*) In DS van 14.12.09 stond daarover een fijnzinnig stukje van Ludo Permentier, verbonden aan de UGent en aan de Nederlandse Taalunie, in zijn wekelijkse rubriek 'Woorden weten alles': "In een interview dat we zaterdag konden lezen, liet de voorzitster van de SP.A deze uitspraak optekenen: ‘Met de hand op het hart: ik doe nooit mee aan gespin en politieke spelletjes. Ik walg daarvan, net zoals de mensen.' Caroline Gennez is dus geen mens. Het is geen lapsus, want verder in het gesprek zegt ze het weer: ‘Als sociaaldemocraten moeten we nu tonen dat we aan de kant van de mensen staan en dat we echt inzitten met hun bekommernissen. Ze moeten dat voelen.' De mensen, zij. Toch is de voorzitster niet vies van mensen. Ze werkt er zelfs mee samen. ‘Ik heb een team van mensen om mij heen', zegt ze aan het eind van het gesprek."

(**) Ingrid Lieten en Guy Peeters: wie liegt waar en wanneer? Lieten kwam op 8 december zeggen dat Wauters' hoofd al veel langer op het kapblok lag. Guy Peeters was samen met Wauters enkele weken daarvoor echter nog in het Vlaams parlement komen vertellen dat alles 'Oké' was bij de VRT. Lieten zegde op 8 december ook dat de Vlaamse Regering het advies van de raad van bestuur van de VRT had gevolgd. Niet dus. Uit de voorlopige versie van de Handelingen van de Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media van het Vlaams Parlement, van 8 december 2009:
Jurgen Verstrepen (LDD): Het vreemde is dat Guy Peeters enkele weken geleden nog in deze commissie heeft verklaard dat de VRT goed bezig was, een goed jaar achter de rug had en de toekomst goed tegemoet zag. Zijn woorden zijn zeer vluchtig. Een paar weken later maakte hij de CEO van de VRT af.
Luckas Van Der Taelen (Groen!): Nauwelijks drie of vier weken geleden hebben wij hier de CEO gezien, met de voorzitter van de raad van bestuur, die ons alles komen uitleggen en die met cijfers aantonen dat er een visie is. En dan horen wij plots, drie weken later, dat die CEO is ontslagen. Daar word ik wantrouwig. Want ik weet hoe dat gaat. Dan begint de karaktermoord. Dan staat plots in de krant dat de heer Wauters autistische trekjes heeft. Sorry, maar als ik dat lees, weet ik dat er een politieke afrekening bezig is. Want bij mijn weten is de heer Wauters niet geselecteerd op basis van zijn autisme. En ik heb hier niet veel sporen van autisme mogen ontdekken.

(***) Uittredingsvergoeding
Vlaamse volksvertegenwoordigers die... hun mandaat beëindigen, kunnen een uittredingsvergoeding krijgen.... De uittredingsvergoeding wordt toegekend gedurende minstens twaalf maanden, en gedurende ten hoogste vier jaar. De jaren mandaat in de andere wetgevende assemblees komen voor de berekening in aanmerking. De uittredingsvergoeding is gelijk aan de som van het bedrag van de parlementaire vergoeding en van het bedrag van de onkostenvergoeding die worden uitgekeerd aan een lid van het Vlaams Parlement.
Vanaf 1 mei 2007 bedraagt de parlementaire vergoeding € 53.511,00 jaarlijks (100%). Ze is gekoppeld aan de evolutie van de index van de consumptieprijzen. Parlementsleden krijgen een jaarlijks vakantiegeld en een eindejaarstoelage, bepaald volgens de regeling inzake sociale programmatie voor het rijkspersoneel. Er is een forfaitaire terugbetaling van kosten, vastgelegd op 28% van het brutobedrag van de parlementaire vergoeding, voor alle kosten en lasten, verbonden aan de uitoefening van een parlementair mandaat. (= basisbedrag van 14.983 euro, geïndexeerd, belastingsvrij)
Statuut van de Vlaamse volksvertegenwoordiger