Lynchjournalistiek

Na een handtasdiefstal in Geraardsbergen is berichtgeving en commentaar in enkele kranten schandalig. Een steekt de schuld van de totaal verkeerde berichtgeving zelfs op het gerecht. Als dit wat meer vertrouwen had bij de bevolking, zouden de mensen zijn leugens ('vergissing' noemt hij dit) niet hebben geloofd. Beangstigend.

Vrijdag 22 mei wordt in Geraardsbergen een vierenzestigjarige vrouw het slachtoffer van handtasdieven. Dinsdag 26 mei maakt Het Laatste Nieuws daar een heel verhaal van: het gaat om vijf jongeren tussen 14 en 19 jaar die de vrouw in coma geschopt en geslagen hebben. De politie kon nog dezelfde vrijdagavond de daders oppakken, maar de bevoegde parketten lieten hen meteen weer vrij. De verdachten zijn jongeren uit Brussel en Lessen, bij Doornik, die naar Geraardsbergen waren afgezakt om een reeks diefstallen te plegen. Er zijn drie verschillende parketten bevoegd voor de feiten, en geen enkel van die parketten vond het volgens HLN blijkbaar nodig om één van de daders aan te houden of naar een instelling te sturen. En Luc Van der Kelen doet er nog een schep bovenop door in zijn commentaar te stellen dat de magistraten die met het onderzoek bezig waren, verziekte geesten waren, verregaand incompetent of gewoonweg gemakzuchtig. Het kon ook niet anders of dit voorval zou ieder rechtsgevoel bij de burgers doden, en was het nog maar wachten op het volgende slachtoffer dat het recht in eigen hand zou nemen, dat dan door het volk vrijgesproken zou worden, wat ook iedereen zou begrijpen. Een journalist als promotor van een lynchgerecht. Niet verwonderlijk dat bij de honderden reacties op de website van HLN op dat Geraardsbergen-artikel er nogal wat gal gespuwd werd op het hele gerecht. (Het originele artikel van Van de Kelen heb ik niet gelezen. Ik neem het risico mij hier te baseren op het editoriaal van zijn collega Yves Desmet in De Morgen, met de titel 'Volkswoede', die 'de liberale commentator' op de korrel neemt en in zijn stuk uitvoerig tussen aanhalingstekens Van der Kelen citeert.)

Er blijkt van dat verhaal niets te kloppen. De vijf jongeren waren wel even verdacht, terwijl ze volgens HLN van dinsdag 26.05 'de daders' waren. Reeds op woensdag 27 mei worden een meerderjarige verdachte en een andere jongeman uit Lessen aangehouden, die bekenden dat zij die handtasdiefstal hadden gepleegd. De meerderjarige verdachte zit in de gevangenis, de minderjarige dader in een gesloten instelling. De Oudenaardse procureur des konings zei op een persconferentie die woensdag nog dat uit het onderzoek van een wetsgeneesheer blijkt dat de vrouw zwaargewond raakte na een val door de diefstal met geweld, zonder het bijkomend toedienen van slagen en verwondingen. Van waar haalt HLN dan zo een valse berichtgeving? De Standaard wijdt diezelfde woensdag één volledige bladzijde aan de handtasdiefstal, zich baserend op de grote kwakkel van HLN van de vorige dag. In een grote tekstblok tussen de tekst van het artikel staat: 'Jongeren die vrouw in Geraardsbergen halfdood stampen, voorlopig vrijgelaten', en als legende onder een foto: 'Everberg: plaats waar zware jeugddelinquenten opgesloten worden, maar de vijf daders van Geraardsbergen gaan voorlopig vrijuit'. De titel van het artikel: 'Recht versus gevoel'. Journalist Pieter Lesaffer wil er diepgravender beschouwingen over kwijt, tenslotte is het in de rubriek 'De Standaard analyse', waarin de redactie 'elke dag een actuele vraag beantwoordt'. De vraag van die dag: "Waarom er onbegrip is over de 'zachte' aanpak van minderjarigen". En tot welke diepe bespiegelingen komt de journalist? "Het plaatsgebrek in de jeugdgevangenis van Everberg en de andere centra is al langer een pijnpunt. Maar dat is in dit geval niet de reden voor de voorlopige vrijlating geweest. De drie parketten baseerden zich op het vermoeden van onschuld. Bovendien kun je minderjarigen niet op dezelfde manier aanpakken als volwassenen. Maar dat botst met ons gevoel. Want minderjarig of niet, een vrouw zo zwaar aanvallen en daarna doodleuk terug naar huis keren, dat kan toch niet zomaar?" De volgende dag moet ook De Standaard zijn fout rechtzetten, en de juiste informatie publiceren. Geen enkel excuus, alleen dat er 'de voorbije dagen een storm van verontwaardiging ontstond in de publieke opinie en de media over een bijzonder drieste handtassendiefstal' en ook dat de procureur des Konings scherp uithaalde naar de media: "Dit dossier toont aan dat het zeer riskant is om voorbarige gevolgtrekkingen te maken, laat staan onterechte kritiek te uiten."

In de zaterdagse krant krijgen journalisten van De Standaard ruim de plaats om hun zegje te doen in eigen opiniestukken. Een hiervan heet 'Binnenpost' waarin de redactie 'terugblikt op de binnenlandse actualiteit van de afgelopen week'. Op zaterdag 30 mei mag Pieter Lesaffer die schrijven, met een terugblik op de handtasdiefstal in Geraardsbergen. Je zou dus denken dat hij zal toegeven dat hij eerder verkeerde informatie had gegeven, en hieruit dus verkeerde besluiten had getrokken. Zich doodsimpel excuseren dus voor zijn valse informatie. Maar wat lezen we? "De afgelopen week is een vergissing gebeurt," schrijft hij in de vette tekst boven zijn artikel. Een vergissing? Is er hier niet eerder sprake van een zware beroepsfout? Eerst een hele bladzijde besteden aan 'de vijf daders', en dan geen enkel excuus voor de totaal verkeerde berichtgeving! Maar kijk, niet Lesaffer en De Standaard hebben een beroepsfout gemaakt, het was 'de pers' die de vijf vrijgelaten jongeren als daders hadden opgevoerd. En dat was wel fout en voorbarig geeft Lesaffer toe, maar de reden hiervan is "in de eerste plaats ontstaan vanuit de haast om zo snel mogelijk zo volledig mogelijke informatie te geven." Zo snel mogelijk, ja, maar zo volledig mogelijk? Hoe durft hij.. Hij heeft nog meer verzachtende omstandigheden in petto, want dat er leugens verkocht werden in 'de pers' was ook de schuld van het gerecht, want: "Vanuit de parketten kwamen ook geen tegenberichten. 'Geheim van het onderzoek', zo was achteraf te horen. Dat is wel begrijpelijk, maar enige waarschuwing was misschien wel op zijn plaats geweest." Hou mij tegen om te liegen, anders is het uw fout dat ik lieg... Enige controle voor publicatie, door navraag bij het parket, was misschien wel op zijn plaats geweest, mijnheer Lesaffer?

Maar dan de klap op de vuurpijl, zoals al aangekondigd in de vette inleiding: 'het incident legt wel bloot hoe groot het wantrouwen in het gerecht is'. In het artikel zelf wordt dat: "De gebeurtenissen van afgelopen week zijn niet alleen een vingerwijzing naar de media. Het legt ook weer bloot hoe laag het vertrouwen in het gerecht is. Heel snel hebben heel veel mensen de these van de vrijgelaten daders overgenomen. Instellingen die veel vertrouwen genieten, zouden in dergelijke gevallen op een omgekeerde reflex kunnen rekenen." Dus eerst leugens vertellen die 'de mensen overnemen', en dan de schuld leggen bij het gerecht, dat op een omgekeerde reflex zou moeten kunnen rekenen als het veel vertrouwen zou genieten. Eerst ondermijnen 'de media' het vertouwen, om dan koudweg te gaan beweren dat 'de mensen' die leugens ('de these'..) niet zouden overnemen als het gerecht meer vertouwen zou genieten. Men moet maar durven. Eerder op de maand publiceerde De Standaard de resultaten van een onderzoek naar het vertrouwen in verschillende beroepen. De politie staat op 71%, rechters op 61% en journalisten op 41%. De journalisten staan van de twintig onderzochte beroepsgroepen slechts op de vijftiende plaats, en doen het alleen maar beter dan de CEO's (38%), marketeers (36%), reklamemensen (24%) en de politici (18%). Zelfs de zo belaagde bankiers (45%) en de advocaten (50%) doen het beter.

Het zal jou maar overkomen dat een krant een wild verhaal publiceert dat helemaal verzonnen is. De kranten staan dan meteen klaar om je te laten lynchen, en wassen daarna hun handen in onschuld. Na de riooljournalistiek, de lynchjournalistiek als gewone kost, ook in de zichzelf pretentieus tot 'kwaliteitskrant' ophemelende boekskens? In plaats van nog een 'Binnenpost' te schrijven om zich er met een sneer naar het gerecht vanaf te maken, zou zo een journalist toch de deur uit moeten, of hoogstens alleen nog post mogen ronddragen?

(Uit een encyclopedie: LYNCHEN, waarschijnlijk naar Charles Lynch (1736-1786), die tijdens de Amerikaanse vrijheidsoorlog op extralegale gerechtszittingen doodstraffen uitsprak tegen Engelsgezinde samenzweerders. Eigenmachtige toepassing van de doodstraf door een menigte op (een) schuldige(n) of verdachte(n) zonder gerechtelijk onderzoek.
LYNCHGERECHT: eigenmachtig optredend volksgerecht.)