SMS-en voor 'mijn partij préféré'?

We mogen ons niet laten misleiden door de sirenenzang van politieke partijen die samenvallende regionale en federale verkiezingen verkopen als maatregel voor meer stabiliteit, terwijl het er hen om gaat hun greep op de instellingen nog te versterken. Samenvallende verkiezingen is toegeven aan het totale gebrek aan democratische discipline van de politieke partijen, en nog meer zijn stem afgeven aan een klein kringetje.

De snelle opeenvolging van verkiezingen 'verkankert' volgens wetstraatredacteur Bart Brinckman van De Standaard de stabiliteit (DS 02.05). In navolging van Marc Reynebeau (DS 27.04) pleit hij daarom voor samenvallende regionale en federale verkiezingen. Want, zegt Reynebeau: "het kan niet anders, zolang de politieke partijen niet zelf enige zin voor democratische discipline opbrengen." Alsof bij samenvallende verkiezingen de partijen wel democratische discipline aan de dag zullen leggen, en wettelijk zullen laten vastleggen dat hun goudhaantjes dan slechts op één lijst kandidaat mogen zijn? Vandaag houden ze zich daar al niet aan bij samenvallende Europese en regionale verkiezingen, en zetten ze stemmentrekkers op beide lijsten. Als alle verkiezingen samenvallen zullen ze hun topkandidaten overal inzetten, als effectieve kandidaat, opvolger en lijstduwer, en maken ze na de verkiezingen wel uit waar ze wie laten zetelen. Met het risico dat we nog meer schijnkandidaten krijgen, meer kiezersbedrog en opvolgers (eerder door Reynebeau 'partijslaafjes' genoemd) in alle parlementen.

Samenvallende verkiezingen: jobgarantie voor 5 jaar...
Om alle verkiezingen te laten samenvallen moet het federaal parlement, zoals de deelstaatparlementen vandaag, een legislatuurparlement van vijf jaar worden, net als het Europees Parlement, en eveneens niet vroegtijdig kunnen worden ontbonden. De 513 parlementsleden in een van de zeven Belgische parlementen zijn dan dus telkens voor vijf jaar zeker van hun plaats in de pluchen zetels. Minimale inspanning, maximaal rendement, voor de partijen. Het is toch de wereld op zijn kop: omdat de politieke partijen geen democratische discipline kunnen opbrengen, moeten er samenvallende verkiezingen komen. Omdat de partijen hun pionnen maximaal van het ene naar het ander parlement willen kunnen laten overhuppelen, zonder enig respect voor de specifieke bevoegdheden van de deelgebieden van dit land, zouden we nog maar één keer om de vijf jaar voor alle parlementen samen mogen gaan stemmen. Dat maakt de carrièreplanning door de partijvoorzitters en hun kleine kring van getrouwen wel veel gemakkelijker natuurlijk. Waarom dan niet meteen terug het dubbelmandaat invoeren? Dat de kiezer hiermee weer nog minder te zeggen heeft, is blijkbaar van geen enkel belang in dit droomland voor de particratie. De tegenstelling die gemaakt wordt tussen 'vooral separatisten en confederalisten' versus de anderen, waarvan de enen niet, en de anderen wel voor samenvallende verkiezingen zijn, is slechts een ondergeschikte tegenstelling. De hoofdvraag en de kern van de zaak is - ook voor alle niet-separatisten en niet-confederalisten - of we de partijhoofdkwartieren nog meer macht willen geven door alle verkiezingen samen te laten vallen. Zoals Bart Maddens en Elodie Fabre opmerken is "het comfort om in alle vrijheid de eigen carrière te kunnen plannen voor de politici kennelijk belangrijker dan het goed functioneren van het federale systeem." (Verslag 'Verkiezingscycli in meerlagige politieke systemen: België in vergelijkend perspectief', gepresenteerd op een symposium op 27 maart '09. Het verslag van Maddens en Fabre hier... lezen.)

Een van de intelligente voorstellen van Bart Maddens en Elodie Fabre - smalend door Brinckman in DS van 2 mei 'kamergeleerden' genoemd - om die 'verkankering' tegen te gaan is juist niet alle parlementen voor vijf jaar vast te verkiezen, maar net het omgekeerde: te voorzien in de mogelijkheid van vroegtijdige ontbinding van de deelparlementen. Dit doorbreekt de automatische simultaneïteit van de regionale verkiezingen. Eén regionale verkiezing die niet samenvalt met alle andere regionale verkiezingen, en in geen geval met de federale en Europese, zou minder worden gezien als een populariteitstest van de federale regering, en dus veel minder wegen op het federale niveau. Brinckman schrijft dat het probleem is dat we slechts twee volwaardige deelstaten tellen. Ook Marc Hooghe (hoogleraar politieke wetenschappen aan de KULeuven) stelt 'dat in geen enkele andere federatie slechts twee grote gemeenschappen tegenover elkaar staan' (D.S. 06.05). Wat verkiezingen betreft is dit niet juist. Als de deelparlementen op verschillende data verkozen worden gaat het, naast afzonderlijke Europese en federale verkiezingen, niet om twee maar om vijf verkiezingen: Vlaams Gewest/Gemeenschap, Brussels Gewest, Franse Gemeenschap, Waals Gewest en Duitstalige Gemeenschap. Als die vijf verkiezingen elk op een ander moment vallen, bovendien ook niet meer samenvallen met Europese en zeker niet met federale verkiezingen, is de impact ervan op het federale niveau al veel, veel minder. Van Rompuy kan zich dan niet meer achter een of andere nakende regionale verkiezing in pakweg Eupen verstoppen om niet te besturen. Dan wordt België een beetje meer een normaal federaal land zoals alle andere. Voeg daarbij dat Maddens en Fabre ondermeer ook voorstellen een regel in te voeren waarbij parlementsleden die worden verkozen op een ander beleidsniveau verplicht zijn om dit nieuwe mandaat effectief op te nemen. Parlementsleden zouden van rechtswege ontslagnemend zijn in hun oude assemblee indien ze worden verkozen in een nieuwe assemblee. Dat zou ook al het shoppen op alle niveaus aan banden leggen.

Hoedt u voor de sirenenzang
We mogen ons niet laten misleiden door de sirenenzang van politieke partijen die samenvallende verkiezingen verkopen omdat hen dit beter uitkomt om hun greep op de instellingen nog te versterken. Samenvallende verkiezingen kunnen door sommigen opgevat worden als een miskenning van de eigenheid van het regionale niveau. Het belangrijkste is echter dat we hiermee toegeven aan het totale gebrek aan democratische discipline van de politieke partijen, en nog meer onze stem afgeven aan een klein kringetje. Marc Hooghe pleit voor samenvallende verkiezingen "omdat de kiezers nu eenmaal de neiging hebben zich op één beleidsniveau te richten, en wel op het niveau dat in hun ogen het belangrijkst is." Dat wordt in België in de hand gewerkt door alle verkiezingen voor de deelparlementen tezelfdertijd te houden, wat er inderdaad gemakkelijk 'verkapte federale verkiezingen' (Marc Hooghe) van maakt. Maar door ze allemaal samen te houden zal dat er toch niet op verbeteren, wel integendeel. Het is niet omdat "iedereen in de Wetstraat er zich al lang bij neergelegd heeft dat dit geen regionale of Europese verkiezingen zijn, maar gewoon een zoveelste nationale krachttest" (Marc Hooghe, DS 6.05), dat wij ons daar als burgers en kiezers moeten bij neerleggen. Dit leidt tot nog minder inspraak en democratie, en vanuit dat gezichtspunt is er dus geen enkel geldig argument voor samenvallende verkiezingen. Er moet integendeel alles aan gedaan worden om te verhinderen dat elke verkiezing een 'nationale krachttest' wordt die het bestuur verlamt.

Als men toch geen waarde hecht aan de stem van de burger, waarom dan niet meteen ook samenvallende vijfjaarlijkse verkiezingen afschaffen, en ze vervangen door een entertainmentprogramma op één op vrijdagavond? Het programma 'mijn partij préféré', waarbij men per SMS kan kiezen voor de partij van zijn voorkeur? De voorzitters van de winnende partijen kunnen dan een coalitie à la carte vormen en alleen de partijvoorzitters gaan in het parlement zitten om op de stemknoppen te drukken. Vandaag al zijn de meeste verkozenen brave partijslaafjes die dit zo doen. (Dat zou pas een forse besparing zijn, mevrouw Gennez.)

Overigens: waarom zouden de Franstaligen na samenvallende verkiezingen inschikkelijker zijn dan vandaag wat een staatshervorming betreft? Dat ze dwars liggen, komt niet doordat de verkiezingen niet samenvallen, maar omdat MR en PS strijden om de eerste plaats. Verandert er daar iets aan na 7 juni, als de volgende federale verkiezingen al hun schaduw vooruitwerpen? Dat heeft dus niets, of slechts heel ondergeschikt, met niet-samenvallende verkiezingen te maken, maar met een permanente strijd tussen die 2 partijen. Dat zullen we na 7 juni vermoedelijk duidelijk in de praktijk kunnen vaststellen. En ook: zou b.v. de CD&V, als de verkiezingen nu al samenvielen, 5 jaar aan de macht verzaakt hebben omdat er geen meerderheid gevormd kon worden die het erover eens is om BHV te splitsen? Dat gelooft vandaag toch niemand meer.

(Een samenvatting stuurde ik al 'brief van de dag' naar De Standaard, die deze, nog verkort, publiceerde op vrijdag 8 mei '09)