Schijnkandidaten en kiezersbedrog

"Wie verkozen wordt moet zetelen. Ook het gelijktijdig kandideren op meer dan één lijst moet verboden worden. Weg met de dubbele kandidaatstelling. Politiek is geen zelfbedieningszaak. De ziekte van de politiek is de opvolgerscultuur die het parlement degradeert tot vazalleninstituut. Jobzekerheid in ruil voor volgzaamheid." Dixit Jean-Marie Dedecker, maar wel in 2006. Nu doet hij er volop aan mee, zoals alle partijen. Dat moet stoppen. Liefst zoveel mogelijk mensen en organisaties moeten dit herhaaldelijk aanklagen. Dan kunnen we de plaag wellicht stoppen: als schijnkandidaten geen stemmen meer behalen, droogt de praktijk vanzelf op. In het belang van de democratie.

De argumenten om het kiezersbedrog te rechtvaardigen worden steeds 'straffer'. Leterme zou een plaats onderaan op de lijst voor de Europese en eventueel zelfs voor de Vlaamse verkiezingen krijgen. Hij zegt meteen vooraf dat hij niet van zins is een van die mandaten op te nemen. Hij zegt dat vooraf 'uit respect voor de kiezer'... Als hij werkelijk respect voor de kiezer heeft, dan staat hij niet eens op een lijst waarvan hij het mandaat niet wil opnemen. Frank Vanhecke (Vlaams Belang) voert bij de komende verkiezingen zowel de Europese als op de Westvlaamse lijst voor het Vlaams Parlement aan. Volgens hem klopt het 'technisch gezien' dat hij maar één van de twee mandaten kan opnemen, en het andere mandaat dan automatisch toekomt aan de eerste opvolger op de lijst. Maar dat is volgens hem geen kiezersbedrog, maar 'alle hens aan dek'. (Zijn volledige argumentatie staat als bijlage onder dit artikel). Ook Jean-Marie Dedecker (LDD) trekt wellicht de West-Vlaamse lijst en die voor Europa. Dedecker, die vroeger fel tegen het 'kiesbedrog' van de dubbelkandidaten tekeer ging, zegt nu: 'Ik moet dat spel wel meespelen. De grote partijen kunnen schuiven met kopstukken, de kleintjes kunnen dat niet. Ik ga akkoord met de regel dat je moet blijven zitten in het parlement waarvoor je gekozen bent, maar dan moet die regel wel voor iedereen worden ingevoerd. Zolang dat niet gebeurt, wil ik niet heiliger zijn dan de paus.' Als hij verkozen wordt voor Europa, wil Dedecker zijn zitje doorspelen aan zijn Europees boegbeeld Derk-Jan Eppink. (Bron: Het Nieuwsblad, website 03.02.09) 'Niet heiliger zijn dan de paus..' Beschamend, een dergelijke redenering: zolang iedereen in de kas zit, mag ik het toch ook? Wat schreef Dedecker in 2006 nog: "Het zou van zelfrespect getuigen dat de parlementairen zich niet meer laten kiezen om dan onbeschroomd hun zitje door te spelen naar een opvolger." Van dat zelfrespect is niet veel meer te merken. (Zie in bijlage een uitvoeriger citaat hierover uit zijn boek 'Rechts voor de raap')

Kiezersbedrog versus verkiezingsbedrog
Frank Vanhecke vind het dus geen kiezersbedrog: opkomen, maar niet zetelen. Omdat de kiezers zogenaamd "weten waar ze aan toe zijn." Voor hem is 'kiezersbedrog' iets helemaal anders: "Kiesbedriegers dat zijn mensen die hun overtuiging, hun kiesbeloften en hun idealen verraden om toch maar in één of andere pluchen zetel terecht te komen." Ook de NV-A spreekt van 'kiezersbedrog', voor het niet houden van beloften die men voor de verkiezingen deed, ('kiezersbedrog van Opgrimbie tot De Panne'). Wellicht moeten we dat eerder verkiezingsbedrog noemen, om de twee een verschillende naam te geven? Zo blijft het woord kiezersbedrog voorbehouden voor schijnkandidaten. Door het kiezersbedrog telde de Kamer aan het eind van de legislatuur 2003-2007 56 leden (één op drie) die via opvolging zetelden... Het kiezersbedrog herhaalde zich voor de Kamerverkiezingen in 2007. Kwamen toen bijvoorbeeld op, zonder hun mandaat op te nemen: Kris Peeters, Charles Picqué, Patrick Janssens. Na de verkiezingen in 2007 namen meteen in de Kamer een tiental plaatsvervangers een zitje in, en ondertussen kwamen daar nog een acht tot elf Vlaamse plaatsvervangers bij, die voornamelijk ministers vervangen. (Een wisselende lijst, nu zitten b.v. Vandeurzen, Vervotte en Dewael terug in de Kamer, en niet meer hun plaatsvervangers). Vandaag zijn dus al weer een 18-tal van de 88 Vlaamse Kamerleden opvolgers, of één op vijf. En als de volgende verkiezingen weer tot een stoelendans tussen de parlementen leidt, groeit hun aantal weer aan.

Peter Vandermeersch ging in zijn editoriaal van maandag 02 februari '09 in De Standaard in op het kiezerbedrog, naar aanleiding van het optreden van Yves Leterme in De Zevende Dag. Leterme kwam er onder meer vertellen dat hij niet bovenaan op de Europese lijst zal staan op 7 juni. Het was al langer bekend dat Jean-Luc Dehaene (CD&V) die lijst zou trekken. Met CD&V-voorzitster Marianne Thyssen en europarlementslid Ivo Belet (CD&V) is de top-drie nu helemaal bekend. 'Ik ga de lijst ondersteunen en we zijn nu aan het kijken op welke manier. Wellicht krijg ik een plaats onderaan op de lijst.' Ook voor de West-Vlaamse lijst 'is er een vraag gesteld'. De 'eerste militant' zei er wel onmiddellijk bij dat hij niet van zins is een Vlaams of Europees mandaat op te nemen. 'Uit respect voor de kiezer. Ik ben nu senator. Ik ben verkozen, en ik ben goed verkozen. Als je een mandaat krijgt van de kiezer, dan moet je dat ten volle invullen. Ik zit nu even aan de kant voor het regeringswerk, maar politiek is ploegwerk. Dat wil zeggen dat je je partij ook moet steunen als er keuzes gemaakt worden.' (DS 02.02.09).

Commentaar van Peter Vandermeersch, onder de titel: 'Carrousel van kiezersbedrog'
'Als je een mandaat krijgt van de kiezer, moet je dat ten volle invullen', zei Yves Leterme gisteren toen hij bekendmaakte dat hij bij de komende verkiezingen een ondersteunende rol gaat spelen. Dat is een heel juiste stelling. Alleen is het wel eigenaardig om die nu plots te horen verdedigen door de ex-premier. Laat ons de man toch even herinneren aan zijn eigen parcours. In 2003 verkozen als federaal volksvertegenwoordiger, kandideerde Leterme in 2004 op de CD&V/N-VA-lijst voor de Vlaamse verkiezingen. Het vierjarige mandaat dat hij van de kiezer gekregen had, heeft hij toen dus maar voor een vierde 'ten volle ingevuld'. In mei 2007, halverwege zijn Vlaams mandaat, hield hij het alweer voor bekeken en maakte hij bekend dat hij de Senaatslijst zou trekken bij de federale verkiezingen van een maand later. Met andere woorden, de man die nu met zijn principes zwaait, heeft diezelfde principes verloochend bij de jongste Vlaamse en jongste federale verkiezingen. Yves Leterme is dus wel de laatste die nu de andere politici de oren moet wassen....
Verkiezing na verkiezing heeft De Standaard dergelijke praktijken aan de kaak gesteld. Ook nu weer zullen we oproepen om niet te stemmen voor mensen die op verschillende lijsten staan en op federale parlementsleden die na twee jaar hun federaal mandaat blijkbaar willen verzaken en op Vlaamse en Europese lijsten willen staan. De democratie is nu eenmaal geen speeltje."

Geen marginaal fenomeen
De Wakkere Burger stelde na de eedaflegging op 28-06-2007 in Kamer en Senaat een overzicht op van 'schijnkandidaten' en hun opvolgers.

Dit overzicht was een weergave van de situatie vlak na de eedaflegging in beide kamers van het federale parlement, de latere vervanging van de uiteindelijke federale ministers is hier dus nog niet in verrekend.
Samengevat voor Kamer en Senaat:
- 17 verkozenen (en opvolgers) op Vlaamse lijsten lieten hun zetel 'zomaar' over aan een ander
- deze schijnkandidaturen betekenen samen een 'verspilling' van +/- 828.000 voorkeurstemmen
- hun opvolgers haalden ongeveer 319.000 voorkeurstemmen, of +/- 509.000 naamstemmen minder dan de (schijn-)kandidaten-titularissen.
Tenslotte nog een 'Pek en veren'-lijst van de Wakkere Burger, het alfabetisch overzicht met verkozenen (en opvolgers) die onmiddellijk verzaakten aan hun parlementair mandaat:
Bert Anciaux (SP.a-Spirit) - Frieda Brepoels (CD&V-NVA) - Agnes Bruyninckx (VB) - Hilde Claes (SPa-Spirit) - Filip Dewinter (VB) - Marijke Dillen (VB) - Vera Dua (Groen!) - Caroline Gennez (SPa-Spirit) - Patrick Janssens (SPa-Spirit) - Kris Peeters (CD&V-NVA) - Jan Peumans (CD&V-NVA)- Johan Sauwens (CD&V-NVA) - Ivo Belet (CD&V-NVA) - Frank Vanhecke (VB) - Greet Van Linter (VB) - Gerda Van Steenberge (VB) - Jurgen Verstrepen (LDD)

Definitie 'schijnkandidaat' versus kiezersbedrog
De Wakkere Burger schreef in de zomer van 2004 een memorandum aan toenmalig Vlaams formateur Yves Leterme. Een uittreksel:
"De Wakkere Burger is voor een transparant en eenvoudig kiessysteem waarbij het voor iedere kiezer onmiddellijk duidelijk is wat de invloed van zijn stem is op de zetelverdeling en -toewijzing in het verkozen parlement. Een dergelijke burgergerichte verbetering vereist volgens ons dringend politieke initiatieven.
(1) De kandidaatstelling voor meer dan één parlement tijdens gelijktijdige verkiezingen moet in elk geval onmogelijk worden gemaakt. Deze ‘dubbelkandidaten’ kunnen slechts in één parlement hun rol als volksvertegenwoordiger opnemen. Dat betekent in de praktijk dat dergelijke kandidaten steeds een gedeelte van hun kiezers in de kou laten staan.
(2) De kandidaatstelling voor een parlement zonder de intentie om dit (nieuwe) verkozen mandaat op te nemen moet eveneens onmogelijk worden gemaakt. Dit valt wat ons betreft onder de noemer ‘schijnkandidaten’. Het verplichten van verkiezingskandidaten om hun laatste verkozen mandaat op te nemen is hier de meest effectieve oplossing.
(3) Het systeem van de aparte lijsten voor opvolgers afschaffen. De ‘beste verliezers’ op de lijst van de effectieven aanduiden als opvolger is voor de gemiddelde kiezer veel duidelijker."
De volledige tekst: hier...

Punt 2 verhindert inderdaad dat er 'schijnkandidaten' op de lijst staan, die niet zinnens zijn hun mandaat op te nemen, maar verhindert niet het kiezersbedrog dat bestaat door overstappen van het ene parlement naar het andere zonder zijn mandaat te voltooien waarvoor men verkozen was, zoals ondertussen b.v. Leterme en Vervotte deden. Inge Vervotte liet zich in 2003 federaal verkiezen, stapte voortijdig op om in 2004 naar het Vlaams parlement te trekken, werd Vlaams minister, stapte voortijdig op om zich in 2007 opnieuw federaal te laten verkiezen, werd federaal minister en stapte laatst alweer voortijdig op. In zes jaar politieke bedrijvigheid heeft ze bij de kiezer geen enkele keer verantwoording afgelegd voor haar werk als parlementslid of minister. Om dat voortijdig overstappen onmogelijk te maken moet de onverkiesbaarheid gelden voor zetelende leden van een parlement, zolang ze hun mandaat waarvoor ze verkozen werden niet hebben voltooid.
Ook De Standaard blijkt voor die strengere regeling gewonnen, want Vandermeersch schrijft dat De Standaard ook nu weer zal oproepen om niet te stemmen voor mensen die op verschillende lijsten staan en op federale parlementsleden die na twee jaar hun federaal mandaat blijkbaar willen verzaken en op Vlaamse en Europese lijsten willen staan.

Doe u er ook iets aan?
Marc Reynebeau in DS van 27 jan '09, over het kiezersbedrog: "Ik weet het, dit verhaal is al eens eerder verteld, ook door mij. Ik kan alleen hopen dat ik het falende geheugen of het murwe democratische geweten wat kon helpen. Want het verschijnsel blijft zich maar herhalen, zonder dat er witte of andere protestmarsen op straat komen of dat de dubieuze kandidaten met zero stemmen weer naar af worden gestuurd." De organisatie van een protestmars tegen dubieuze kandidaten moet u van de website Nieuw Pierke niet verwachten. Wel zullen we het thema volgen en er zoveel mogelijk over berichten, en elk initiatief dat iets doet tegen het kiezersbedrog met plezier vermelden.

De bijlage met de uitgebreidere teksten van Vanhecke en Dedecker, staan HIER